FILMONOMIKA

De vraag die we ons bij deze film stellen is de volgende: is Donald Trump een succesvolle ondernemer? De film ‘The Apprentice’ overloopt zijn beginperiode als ondernemer en overspant ongeveer twee decennia, van beginjaren ’70 tot circa 1990. In die periode was Donald Trump helemaal nog niet politiek actief en richtte hij zich volledig op zijn doel om een succesvol zakenman te worden. Het blijkt dat enkele personen toen cruciaal zijn geweest voor zijn verdere handel en wandel.

Naast zijn tirannieke vader, die eigenlijk niet in zijn zoon gelooft en hem uitdaagt, is er vooral de ontmoeting met Roy Cohn, een gehaaide advocaat die in de jaren ’50 furore maakte als communistenjager aan de zijde van McCarthy. Donald Trump smeekt Cohn om de juridische problemen van de Trump Corporation van zijn vader te helpen oplossen. Belastingclaims en andere processen verlammen immers zijn vaders bedrijf. Nieuwe ‘deals’ met zakenpartners geraken niet meer afgesloten zolang die juridische schaduw boven het bedrijf blijft hangen.

Roy Cohn houdt er bijzondere praktijken op na die de wenkbrauwen doen fronsen, tot en met chantage. Zelfs de jonge Donald deinst aanvankelijk wat terug. Maar wanneer blijkt dat bullebak Cohn verschillende processen wint, is Trump helemaal in de ban van de gewiekste advocaat.

De vertolkingen van Roy Cohn (door Jeremy Strong) en Donald Trump (Sebastian Stan) zijn verbluffend. En de regie van Ali Abbasi geeft je de indruk dat je midden in het dagelijks leven van de jonge Donald Trump zit en met hem meeleeft. In het prille begin komt Donald Trump nog over als een eerder sympathieke jongeman die het absoluut wil maken, met branie en een tikkeltje idealisme zowaar, want hij wil de verloederde buurten in New York City doen heropleven met prestigieuze bouwprojecten.

Maar zijn autoritaire vader vindt de ambities van zoonlief niet realistisch en vooral te riskant. Voor Trump senior telt alleen ‘veel geld verdienen met ondernemerschap’. Pijnlijk is bv. hoe de andere zoon Freddy, die lijnpiloot is, door zijn vader wordt weggehoond: “Wat ben jij? Een chauffeur van een bus met vleugels. Aan mijn zakenpartners vertel ik niet dat jij bestaat. Jij maakt onze familie ten schande.” Het illustreert ook de druk die zijn vader op Donalds schouders legt om een succesvolle zakenman te worden.

Trump Tower

En dat zag er aanvankelijk inderdaad niet goed uit. Tot die ontmoeting met advocaat Roy Cohn. Cohn ziet potentieel in ‘de Donald’, maar ook dat hij nog veel te leren heeft. Roy geeft hem drie .basisstellingen mee. Eén: ‘Attack! Attack! Attack!’. Ga in de aanval, altijd. Zo deed Cohn ook in zijn rechtszaken. En we zien hoe hij daar succes mee boekte in de processen die hij voerde namens de Trump Corporation. Twee: ‘Ontken alles. Geef nooit iets toe.’ Voor Cohn bestaat ‘De Waarheid’ niet. Het is altijd ‘mijn waarheid tegenover jouw waarheid’, zegt hij. En drie: wanneer je verliest, nóóit je nederlaag toegeven, altijd ontkennen, jezelf steeds als winnaar uitroepen. Want in de wereld zijn er volgens Cohn maar twee soorten mensen: ‘killers’ en ‘losers’. En de killers, dat zijn de winnaars. Drie stellingen dus die, zoals we nu weten, vijftig jaar later door Donald Trump nog steeds gehuldigd worden.

Megalomaan was Donald Trump wel al van in den beginne. Zijn focus ging en gaat naar grootse prestigeprojecten zoals de heraankleding van het Commodore Hotel, en natuurlijk de bouw van zijn Trump Tower nabij Central Park. Dit bouwproject, gestart in 1979, werd in 1983 opgeleverd. Het blinkt van goud en marmer. De rol van zijn eerste echtgenote Ivana, een fotomodel maar ook een binnenhuisarchitecte, mag hierin niet onderschat worden. Zij houdt hem ook een beetje in toom. Actrice Maria Bakalova zet een in alle opzichten schitterende Ivana Trump neer. Ivana sticht met Donald een mooi gezin en helpt hem op zakelijk vlak… maar Donald geraakt uitgekeken op haar, nieuwsgezind zoals hij is.

Apart waardenpatroon

In de film zie je Donald Trump evolueren van een wat naïeve, weliswaar gedreven bouwpromotor die zich onderdanig gedraagt tegenover ’leermeester’ Cohn, tot een arrogante, betweterige patser die zich als een onoverwinnelijke vastgoedmagnaat opstelt. Zelfs de doortrapte Cohn keert zich uiteindelijk van Trump af, en vice versa. En dat wordt in de film met enkele pijnlijke scenes duidelijk gemaakt.

En geeft de film nu uitsluitsel over de kwaliteiten van Donald Trump als ondernemer? Het antwoord is genuanceerd. De gedrevenheid, de wil om vooruit te komen in het leven, ‘de liefde voor deals’ zoals hij het zelf zegt, zorgen ervoor dat hij enorme projecten durft aan te pakken, en er ook vaak in slaagt, zie de Trump Tower. Maar de film laat ook duidelijk uitschijnen dat zijn ondernemerschap op wankele pijlers berust: zeer grote schuldenberg (met ‘nerveuze bankiers’ tot gevolg), ontevreden onderaannemers die hij vaak niet of te weinig of te laat betaalt, belastingdiensten die hem achtervolgen …

En natuurlijk beweert Donald Trump dat zijn zakelijk succes in zijn genen zit. Hij zal het altijd zo zien, want hij is een ‘killer’. Hij vindt dat hij een natuurlijke gave heeft om succesvol deals af te sluiten. ‘The Apprentice’ laat evenwel zien dat dat zeker niet het hele verhaal is. Zijn vader en diens bedrijf, en advocaat Roy Cohn, alsmede ook hun invloedrijke relaties waar Donald op kan teren, spelen een minstens even grote rol.

‘The Apprentice’ is een boeiende en leerrijke film, en knap gemaakt. Het ‘aparte’ waardenpatroon van Roy Cohn dat Donald Trump zich eigen heeft gemaakt, komt voor ons, Europeanen, vreemd over. Maar het doet ons wel inzien waarom dingen in Amerika gebeuren zoals ze gebeuren, ook al begrijpen wij dat op het eerste zicht niet altijd.

Fa Quix