Lannoo: van familiedrukker tot uitgeverij-imperium
Matthias Lannoo (68) stond meer dan drie decennia aan het roer van de familieonderneming Lannoo. In een diepgravend gesprek op het hoofdkwartier in Tielt blikt hij terug op de rijke geschiedenis van het bedrijf, dat zijn wortels heeft in 1909 en onder zijn impuls uitgroeide tot een van de belangrijkste uitgeverijgroepen in België en Nederland: de Lannoo Publishing Group.
OORSPRONG EN FAMILIEGESCHIEDENIS
De kiem van de onderneming werd gelegd door Matthias’ grootvader die in 1909 een kleine drukkerij in Tielt opstartte samen met zijn ouders. Hij had nauwe banden met Vlaamse schrijvers zoals Streuvels en zocht al in de beginjaren samenwerking met Nederlandse uitgeverijen zoals Veen. Tijdens WO I vocht de stichter aan het front, verloor zijn broer en vader, en moest bij zijn terugkeer de draad heropnemen in een ontwrichte samenleving en een door de Duitsers verminkte drukkerij. Zijn sociale bewogenheid, katholieke overtuiging, Vlaamsgezindheid en ondernemerszin vormden de ruggengraat van het familiebedrijf.
De onderneming groeide gestaag. Matthias' vader, de bekende Vlaamse ondernemer Godfried Lannoo, leidde samen met zijn broer en zus het bedrijf na WO II en was tegelijk cultureel geëngageerd en o.m. bestuurder bij KBC. Hij volgde in 1959 als een van de eersten het PUB-programma (postuniversitair programma voor bedrijfsbeheer) aan de pas opgerichte Vlerick-school. Hij overleed in 2012 op 85-jarige leeftijd. Het gezin telde zes kinderen, waarvan er twee in het bedrijf werkten en allen aandeelhouder bleven. Matthias’ eigen instap kwam er in 1982, na een MBA-zomersessie in Berkeley. Hij begon als eerste marketingverantwoordelijke van het bedrijf.
“De familieraad komt vier keer per jaar samen. Dat moet de familiale harmonie en de zakelijke continuïteit combineren en verzekeren.”
CRUCIALE SPLITSING EN GROEI
In 1992 werd een cruciale splitsing doorgevoerd tussen drukkerij en uitgeverij. Matthias Lannoo: “Ik ging de uitgeverij leiden en mijn neef Stefaan Lannoo (TEW, KU Leuven, 1974-1978) de drukkerij. Stefaan is helaas op vijftigjarige leeftijd overleden.”
Matthias Lannoo: “Drukkerij en uitgeverij zijn twee totaal verschillende activiteiten. Een drukkerij is een aannemer van drukwerken, zoals een aannemer in de bouw bouwwerken aanvaardt. Een uitgeverij creëert, neemt het risico om boeken op de markt te brengen en probeert die te verkopen. Marketing is daarbij belangrijk. Bij Lannoo was de drukkerij ooit groter dan de uitgeverij, maar ze had te lijden onder de digitalisering, concurrentie uit Zuid- en Oost-Europa en China, en structurele rigiditeit op de Belgische arbeidsmarkt. De drukkerij kende lange tijd veel handenarbeid: tot de zeventiger jaren werden de drukplaten voorbereid met loden regels met letters en tekens die handmatig moesten worden aangebracht, dat was zeer arbeidsintensief. Met de digitalisering zijn veel van die jobs overbodig geworden. In 1992 telde de drukkerij circa 175 medewerkers, en de uitgeverij 50. Vandaag telt Uitgeverij Lannoo Groep ongeveer 350 medewerkers en is de drukkerij, na verhuis en enkele fusies, opgegaan in een andere drukkerij.” De omzet bedraagt circa €100 miljoen (2024).
In tegenstelling tot de drukkerij kon de uitgeverij autonoom groeien dankzij een duidelijke focus en investeringen in nieuwe segmenten: kunst- en fotoboeken, kinderboeken, academische werken, toeristische gidsen en lifestyle.
De uitgeverij groeide zowel organisch als via overnames. In opeenvolgende jaren volgden talrijke overnames. Zo werden DistriMedia (logistiek) en Racine (Franstalige publicaties) opgericht. Daarnaast nam Lannoo Terra, Meulenhoff Boekerij, Unieboek|Het Spectrum en Park Uitgevers over in Nederland, en ASdu International (informatica- en managementboeken), Academia Press en Libridis in België. Lannoo richtte ook LannooCampus op, gericht op academische uitgaven voor hogescholen en universiteiten.
CORPORATE GOVERNANCE EN FAMILIALE STRUCTUUR
Het familiebedrijf evolueerde naar een gestructureerde family governance en corporate governance met een familieraad, familieforum en family charter, een raad van bestuur en duidelijke statuten. Vanaf 1992 had de raad van bestuur een externe meerderheid. Matthias' vader was tien jaar voorzitter, gevolgd door academici als Theo Peeters (2002) en Herman Daems (2012). Daarna kwam industrieel Luc Vansteenkiste (2015). Drie jaar geleden (2022) is dat Yvonne van Oort uit Nederland geworden. Op de Algemene Vergadering 2025 werd Matthias zelf voorzitter van de raad, terwijl de operationele leiding voor het eerst in handen kwam van een niet-familiale CEO, Yrja Danner, die al meer dan 15 jaar actief is in de Nederlandse uitgeverijen van de Lannoo-groep.
Matthias Lannoo: “Wij hebben ook sterk ingezet op onze familieraad die zo’n vier keer per jaar samenkomt, met ook een jaarlijks familieweekend en een algemene vergadering. Dat moet de familiale harmonie en de zakelijke continuïteit combineren en verzekeren. Vandaag telt de familie 25 kleinkinderen (G5) en meer dan 30 achterkleinkinderen (G6).”
“Toen ik in 1982 begon, hadden we amper dertig nieuwe titels per jaar, nu zo’n 1200.”
DIGITALISERING EN INNOVATIE
Een rode draad in het verhaal van Matthias Lannoo is zijn vroege adaptatie aan digitale technologie. Tijdens zijn stage in de VS in 1982 kwam hij in aanraking met programmeertalen als C en Unix, en werkte hij onder meer aan “hyphenation” bij CompuGraphic. Bij zijn terugkomst in België introduceerde hij automatisering in finance, productie en sales.
Matthias Lannoo: “De digitalisering beïnvloedde het volledige productieproces van boeken: van typesetting tot e-books, audio, streaming en print-on-demand. De overgang naar ERP-systemen (Navision) werd gerealiseerd voor alle Belgische en Nederlandse werkmaatschappijen. De vele duizenden contracten en de contractafhandeling met auteurs en buitenlandse rechten werd gecentraliseerd en geautomatiseerd.”
Vandaag is Lannoo in Nederland marktleider voor e-books via Meulenhoff Boekerij en pionier in digitale uitleenmodellen en audio. Matthias benadrukt het belang van een goede backlist als stabiele inkomstenbron en ziet digitalisering als noodzakelijk om onder meer complexe rechtenstructuren correct af te handelen en e-commerce verder te optimaliseren.
UITGEVERSFILOSOFIE EN CREATIEVE AUTONOMIE
De Lannoo-groep publiceert jaarlijks maar liefst 1200 nieuwe titels, waarvan de helft voortkomt uit het eigen netwerk en de eigen visie.
Matthias Lannoo: “Toen ik in 1982 begon, hadden we amper 30 nieuwe titels per jaar, en nu dus zo’n 1200. Slechts een klein percentage komt voort uit spontane manuscripten, minder dan 5%. In Vlaanderen ligt de nadruk op creatie, in Nederland eerder op het aankopen van buitenlandse titels en rechten via internationale agenten. Vlaamse uitgevers worden als ‘createurs’ beschouwd, Nederlanders als ‘koopmannen’, knipoogt Matthias.
“Onze groep omvat een tiental werkmaatschappijen en 25 uitgevers die elk “profit & loss”-verantwoordelijkheid dragen voor hun domein. Elke uitgeverij in de groep – zeg maar de ‘front office’ – behoudt haar eigen identiteit, terwijl ondersteunende functies zoals Algemeen Beheer, HR, Finance en IT gecentraliseerd zijn. Dit hybride model van autonomie binnen een gemeenschappelijke structuur stimuleert het intrapreneurship. Het is deze balans tussen autonomie en integratie die de groep wendbaar houdt, ook in een snel veranderende markt.”
De samenwerking tussen België en Nederland is cruciaal, en wordt bewust gevoed via overlegstructuren, gezamenlijke projecten en wederzijds respect. Waar aanvankelijk enige terughoudendheid was, is er nu een sterk gedeeld gevoel van missie en verbondenheid. Matthias Lannoo noemt dit zelf een van zijn belangrijkste verwezenlijkingen.
Matthias koos voor een model waarbij imprints hun eigenheid behouden, maar waar back-end-structuren wel geconsolideerd worden. De integratie van overgenomen bedrijven gebeurt bewust gefaseerd. Recente overnames zoals Park Uitgevers (2021) en Forte (2021) gebeurden met oog voor respectvolle integratie. De samenwerking tussen Belgische en Nederlandse teams wordt als exemplarisch gezien.
Internationaal heeft Lannoo zich niet enkel via overnames en export gepositioneerd, maar ook via de verkoop van co-edities en foreign rights (vertaalrechten). Het merendeel van de kinderboeken uit Tielt wordt ook in het Chinees uitgegeven, designboeken verschijnen in toonaangevende Amerikaanse boekhandels. Het model is duidelijk: kwaliteit, samenwerking en schaalvoordelen. De internationale positie van Lannoo werd gestaag opgebouwd, met aandacht voor culturele eigenheid én economische efficiëntie.
Een bijzondere dimensie in het gesprek is de persoonlijke band die Matthias heeft met het bedrijf. Hij groeide letterlijk op tussen de drukpersen en de manuscripten, en maakte van dichtbij mee hoe het familiebedrijf zich moest heruitvinden in een snel veranderende wereld. Die persoonlijke betrokkenheid zorgt voor een grote gedrevenheid.
“Het is van succesauteurs dat we het moeten hebben. Minder dan 10% van onze titels is een bestseller en haalt dus zeer hoge oplages.”
AUTEURS ZIJN EEN ‘BIJZONDERE SOORT’
Een ander opvallend thema is de relatie met auteurs. Lannoo benadrukt het evenwicht tussen redactionele begeleiding en auteursvrijheid: “Wij kennen het vak van uitgeven. Dat is iets anders dan een boek schrijven. Een boek is geen product als een ander. Het vraagt redactionele zorg, grafische vormgeving, marketinginspanningen en bovenal een goed verhaal. Daarom werkt Lannoo met een grote groep ervaren uitgevers die het boekenvak door en door kennen. Elk boek moet bijdragen aan de reputatie van het huis. Onze redactieteams sturen manuscripten bij. De meeste auteurs begrijpen dat wel, maar niet iedereen: Robert Vandeputte, gewezen minister van Financiën begin jaren ’80, weigerde ook maar één letter aan te passen aan zijn manuscript! Dat illustreert de spanning tussen commerciële haalbaarheid en creatieve autonomie van de auteur.”
Dit blijft volgens Matthias de essentie: een uitgever neemt risico, een uitgever schept kansen. De voorbije jaren daalde de verkoop van reisgidsen, culinaire titels en literatuur, terwijl niches zoals commerciële fictie (Stephen King, Santa Montefiore …) en maatschappelijke thema’s (Manu Keirse, Dirk De Wachter …) vlot blijven verkopen. “Het is van die succesauteurs dat we het moeten hebben. Minder dan 10% van onze titels is een bestseller en haalt dus zeer hoge oplages. Voor ongeveer 20% van de boeken komen we nauwelijks of niet uit de kosten.”
BLIJFT HET PAPIEREN BOEK BESTAAN?
“Papieren boeken blijven waardevol, maar moeten aangevuld worden met digitale versies: e-books, luisterboeken en streamingdiensten. Voorwaarde is wel dat alle processen efficiënt georganiseerd worden.”
Ook op het vlak van contentdiversificatie is Lannoo een pionier. Communities zoals Mama Baas, My Talent Builder, Knooppunter (fiets- en wandelroutes), digitale leersystemen en sectorale niches zoals educatieve boeken, managementliteratuur of academische publicaties tonen hoe de onderneming haar aanbod afstemt op een veranderend publiek. Die diversificatie is geen toevallige optelsom, maar het resultaat van doordachte keuzes en grondige marktanalyse. Matthias Lannoo benadrukt daarbij steeds het belang van inhoudelijke kwaliteit: sterke content, visueel verzorgd en commercieel relevant.
“De theoretische algemene en economische vorming is nergens zo goed als in Leuven.”
LOGISTIEK IS ESSENTIEEL
De logistieke poot DistriMedia is hierin essentieel. De twee eigen distributiecentra in Tielt en Temse zijn uitgegroeid tot een referentie in België. Ze bedienen niet enkel de eigen uitgeverijen, maar ook externe klanten – goed voor meer dan de helft van de distributieactiviteiten. Webshophandling, voorraadbeheer, B2B- en B2C-leveringen: alles wordt aangestuurd met een hoge mate van automatisering. De samenwerking met merken als Duvel, Pharma & More, AB-Safety en NONA Drinks illustreert dat Lannoo ook buiten de uitgeefsector relevant is.
NETWERKINTELLIGENTIE
Het succes van Lannoo ligt ook in de kracht van zijn netwerken. De diverse teams onderhouden nauwe banden met auteurs, buitenlandse uitgevers, illustratoren, fotografen, grafische vormgevers, vertalers, distributeurs, retailers, bedrijven en culturele organisaties. Door deze ecosystemen zorgvuldig te cultiveren, blijft Lannoo goed geïnformeerd over wat leeft en wat nodig is. Netwerkintelligentie is volgens Lannoo minstens zo belangrijk als technologische innovatie.
Intern speelt teamwerking een cruciale rol. De Lannoo-groep is geen hiërarchisch bastion, maar eerder een samenwerkingsgericht bedrijf waar overleg en autonomie hand in hand gaan. Het groepsdirectieoverleg, met vertegenwoordiging van België en Nederland, zorgt voor gedeelde strategie en wisselwerking tussen markten. Tegelijk krijgen lokale uitgevers de ruimte om hun eigen koers te varen binnen hun domein.
LINK MET DE UNIVERSITEITEN
Lannoo speelt ook een actieve rol in de ondersteuning van de academische wereld. “Via LannooCampus (Leuven en Amsterdam) en Academia Press (Gent) publiceren we praktijkgerichte handboeken voor studenten, boeken voor managers en professionele doelgroepen, alsook wetenschappelijke literatuur. De samenwerking met universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen beschouwen wij als cruciaal om de brug te slaan tussen theorie en praktijk.”
Op zijn eigen tijd aan de universiteit – meer bepaald de Leuvense Faculteit voor Economie en Bedrijfswetenschappen – blikt Matthias met veel plezier terug: “Ik ben in 1979 afgestudeerd in TEW. Ik bewaar zeer goede herinneringen aan mijn studies en aan sommige professoren zoals Lambert Van Thienen en Van Winckel, al zal niet iedereen het daar mee eens zijn (lacht). Maar ik heb ook geweldig genoten van het studentenleven. Ik was nauw betrokken bij Ekonomika als verantwoordelijke voor bedrijfsbezoeken. Na vier intense Leuvense jaren ben ik naar het buitenland vertrokken en heb verder gestudeerd en stages gelopen in Frankrijk, Duitsland en de VS.”
“Circa tien jaar later heb ik Advanced Management gevolgd bij de Vlerick-school en ik was ook lid van iGMO (Impulscentrum voor Groeimanagement voor Middelgrote Ondernemingen). Het verschil met KU Leuven? De theoretische algemene en economische vorming is nergens zo goed als in Leuven. Later was ik gedurende tien jaar lid van de Inrichtende Overheid KU Leuven en lid van de Algemene Vergadering Associatie KU Leuven. Ik ben tevens lid van de Algemene Raad van de Vlerick-school.”
“Onze groep is klaar voor de toekomst, met respect voor het verleden en vertrouwen in de kracht van boeken”
UITDAGINGEN
Wat opvalt in het verhaal van Matthias Lannoo is het strategisch denken dat telkens op cruciale momenten tot uiting kwam. Matthias Lannoo: “De splitsing in 1992 tussen drukkerij en uitgeverij wordt vaak genoemd als een keerpunt. Waar andere bedrijven vasthielden aan het geïntegreerde model, koos Lannoo bewust voor focus. Dit getuigde niet enkel van zakelijk inzicht, maar ook van moed en langetermijnvisie. De meeste drukkers hebben de digitalisering niet overleefd. De uitgeverijwereld daarentegen bloeit nog steeds, voornamelijk via consolidatie.
De uitdagingen zijn velerlei: nieuwe leestools, veranderend consumentengedrag, de opkomst van AI in onder meer contentcreatie, verengelsing en internationale concurrentie. Al deze factoren zetten druk op traditionele modellen. Lannoo bereidt zich daarop voor via opleiding, innovatie en schaalvoordelen.
Ook duurzaamheid staat hoog op de agenda. Niet enkel ecologisch – via papierkeuzes, productieprocessen en logistiek – maar ook sociaal: werkzekerheid, ontwikkelingskansen, diversiteit en inclusiviteit. Een belangrijk aandachtspunt blijft de leesbevordering bij jongeren. Lannoo investeert in kinderboeken, jeugdliteratuur, educatieve spelletjes en schoolprojecten. De samenwerking met leerkrachten, pedagogische begeleiders en ouderverenigingen speelt hierin een sleutelrol. “Een kind dat boeken leest, zal later ook beter functioneren en zelfstandig een mening vormen in een snel veranderende wereld vol informatie en prikkels.”
TOEKOMST
De komende jaren zullen volgens Matthias in het teken staan van verdere consolidatie, digitalisering en verjonging van de organisatie. “Drie leden van de vijfde generatie werken in het bedrijf. Er wordt bewust geïnvesteerd in overdracht van kennis, mentoring en nieuwe rollen voor alle medewerkers. Nieuwe markten en technieken doen hun intrede, en de nood aan maatschappelijke relevantie blijft groot. Onze groep is klaar voor de toekomst, met respect voor het verleden en vertrouwen in de kracht van boeken”, zo besluit een energieke Matthias Lannoo. Fa Quix en Freddy Nurski