SENIOR SERIES
Rudy Aernoudt: ‘Heeft België een toekomst? Ja, als we samenwerken en durven te hervormen.’
‘Het probleem van ons land is het te grote overheidsbeslag. Dat bedraagt méér dan 50%. Er zijn maar vier landen waar dat meer dan 50% is, en dat is naast België ook Frankrijk, Finland en Oostenrijk. Maar het verschil is dat in Finland en Oostenrijk de burgers wél relatief tevreden zijn van wat zij daarvoor van hun overheid terugkrijgen, maar in België en Frankrijk niet’ zo begon een strijdvaardige Rudy Aernoudt zijn tussenkomst op deze Senior Series.
Niet minder dan zestig Leuvense economisten kwamen op 18 september 2025 luisteren naar Rudy Aernoudt op de lunchmeeting in de Faculty Club in het kader van de maandelijkse Senior Series. Rudy Aernoudt is een man die al vele watertjes heeft doorzwommen. Als alumnus van KU Leuven is hij nu professor economie in Gent maar hij is op dit ogenblik vooral kabinetschef van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez van de Franstalige liberalen. Net als Bouchez neemt Rudy ook geen blad voor de mond.
‘De overheid in België is noch efficiënt noch kwalitatief. Wij betalen hoge kosten, lees: veel belastingen, voor een lage service en lage efficiëntie. In België is het overheidsbeslag circa 55% van het bbp; in Zwitserland is dat 35%; dus 20 procentpunten minder. En leven de Zwitsers in een onderontwikkeld land? De Zwitserse overheid is een stuk efficiënter.’
‘Waar we wél wereldkampioen in zijn, is in het aantal stakingsdagen, en ook inzake loonwig (noot: het verschil tussen de bruto loonkost voor de werkgever en het nettoloon dat mensen mee naar huis nemen). En we zijn ook kampioen in de partijdotaties. Op die drie zaken staan we wereldwijd steevast op de eerste plaats. De partijdotaties liggen in België acht maal hoger dan in Nederland.‘
INNOVATIE VOOR GROEI
‘Maar het is niet allemaal kommer en kwel,’ meldt Aernoudt. ‘Op het vlak van innovatie – toch belangrijk voor de toekomstige economische groei – scoren we vrij goed. Ook de ongelijkheid in ons land, gemeten aan de hand van de GINI-coëfficiënt, is vrij laag. Vóór herverdeling bedraagt die coëfficiënt 0,46 maar na herverdeling door de overheid valt die terug op 0,26. Dat wijst tegelijk natuurlijk op een keerzijde, namelijk dat de overheidsinterventie hier er erg groot is … waardoor de groei relatief laag blijft.’
“Het is zinvol om de ingewikkelde structuur van onze staat grondig te herdenken. Maar politiek is dat een aartsmoeilijke klus.”
België is ook het vijfde rijkste land ter wereld, per capita. ‘De mensen hier zijn rijk, maar de overheid is arm. Het één heeft natuurlijk met het ander te maken. Het jaarlijks overheidstekort bedraagt circa 4,5% van het bbp, en de totale federale overheidsschuld loopt op tot 108% van het bbp. Dat is nog maar het topje van de ijsberg: we moeten daar ook de schulden van de gewesten, de gemeenten en de pensioenlasten bij tellen. Dan zitten we in de buurt van 250%. De interestlasten daarop zijn enorm en maken dat andere, meer zinvolle uitgaven – voor bijvoorbeeld overheidsinfrastructuur en gezondheidszorg – worden verdrongen.’
Zware pensioenlasten
‘De olifant in de kamer zijn de pensioenen. Die kosten nu al €40 miljard per jaar en lopen jaar na jaar verder op door de vergrijzing. Bij ongewijzigd beleid zal die pensioenlast in 2070 liefst 15% van het bbp bedragen. Dat roept natuurlijk de vraag op naar de betaalbaarheid. En wat denken de Belgen zelf daarover? Niet minder dan 85% van de Belgen stelt zich grote vragen, en een substantieel deel vindt dat ze nu al niet goed kunnen rondkomen met hun uitgekeerd pensioen.’
‘Het geld gaan halen bij de werkende middenklasse is geen optie. Die groep vormt zo’n 70% van de bevolking, maar betaalt nu al 80% van alle belastingen. We moeten dus structureel ingrijpen – er is geen andere keuze. Dat is ook wat deze Arizona-regering doet. Klinkt dat pessimistisch? Helemaal niet, want het hervormingspotentieel in ons land is enorm.’
‘Kortom, we moeten durven hervormen om de volgende drie doelstellingen te halen: een jaarlijks overheidsdeficit van maximaal 3% van het bbp (is nu 4,5%), een staatsschuld van maximaal 95% (is nu 108%), en een werkgelegenheidsgraad van 80% (is nu 72,3%). We zullen allemaal de handen uit de mouwen moeten steken: zowel de federale overheid als Vlaanderen, Wallonië en Brussel.’ Want, zoals een deelnemer opmerkte: op federaal vlak is het besparingspotentieel klein in vergelijking met wat de regio’s nog zouden kunnen doen. Er kan daar zeker gesnoeid worden in de vele subsidies, hetgeen Rudy Aernoudt beaamde.
HERVORMINGEN CONCRETISEREN
De noodzaak aantonen is één zaak, maar hervormingen beslissen én uitvoeren is nog iets heel anders. Rudy Aernoudt bevestigde dit en wees op de vele tegenkantingen die de regering krijgt, onder andere van de vakbonden. ‘Toch zet deze regering door. Op het vlak van pensioenen zijn er al heel wat belangrijke stappen gezet, maar wellicht moeten we nog verder gaan. In de gezondheidszorg moeten de misbruiken worden aangepakt, en we moeten het met minder ambtenaren kunnen doen. In vergelijking met het gemiddelde van de EU hebben we 300.000 ambtenaren teveel (op de 1,2 miljoen vandaag). De vaste benoeming moet worden afgeschaft en we vervangen maar één op drie ambtenaren. Met artificiële intelligentie (AI) kan het werk met minder mensen worden gedaan. En natuurlijk moeten ook de politieke kabinetten drastisch worden ingeperkt – wat mij betreft mogen die zelfs helemaal verdwijnen.’
Dat riep vanuit de zaal meteen de vraag op naar de gevolgen van AI: “Wat gaan we binnenkort doen met al die onproductieven? Dat stelt ons voor economische, sociale én ethische uitdagingen. We moeten meesters blijven en niet de slaven van AI worden.” Aernoudt voegde eraan toe: “Er komt ook een fiscale hervorming die het netto-inkomen moet verhogen en het verschil tussen werken en niet-werken met ongeveer €500 zal doen oplopen.”
EEN NIEUWE STAATSHERVORMING?
Kan een nieuwe staatshervorming een oplossing bieden voor al de opgesomde problemen? Rudy Aernoudt denkt daar genuanceerd over. ‘Het is zeker zinvol om de ingewikkelde structuur van onze staat grondig te herdenken. We zouden erg gebaat zijn met homogene bevoegdheden en het wegwerken van alle federale en regionale overlappingen. Maar politiek is dat een aartsmoeilijke klus. Ik ga iets provocerends zeggen: méér splitsen is duurder voor Vlaanderen dan niet splitsen. Pragmatisme helpt ons daarentegen wel vooruit. Zo zal bijvoorbeeld de beperking van de werkloosheid in de tijd tot maximaal twee jaar zwaarder wegen in Wallonië.’
Rudy Aernoudt sloot af met een eerder filosofische bedenking: ‘Feiten overtuigen vandaag niet meer. Waarom? Vooreerst is er de wet van de weerstand tegen verandering: onaangename feiten wil men liever niet kennen. Daarnaast heerst de emo-politiek. Het gevolg is dat men honderd en één redenen vindt om iets niét te doen. Er is bij de bevolking geen sense of urgency. Nobody cares about the budget, but the budget concerns us all.’
Fa Quix