Limburg

Gesprek met kunstenaar Koen Vanmechelen

Een wat aparte activiteit, want ‘cultuur en natuur ineen’, dat was het bezoek aan Labiomista met de regionale kern Ekonomika Limburg. Voorzitter Greet Beenaerts zorgde voor deze zeer originele én intrigerende activiteit op 16 mei 2024. Het doel van Labiomista, gelegen op de plaats waar eertijds de Zoo van Zwartberg lag, is om een unieke en inspirerende plek te creëren waar kunst, natuur en wetenschap samenkomen. Labiomista wil bezoekers door middel van kunstwerken, tentoonstellingen en educatieve programma’s inspireren om duurzamer te leven en meer respect te tonen voor de natuur.

© Koen Vanmechelen 2019 Photo by Jeroen Verrecht

Paul Van Coillie (Arco)

Labiomista is een plek waar je als bezoeker wordt uitgedaagd. De grote inspirator is kunstenaar Koen Vanmechelen die er in een enorm gebouw beschikt over een expositieruimte en een kunstenaarsatelier en -studio, genaamd ‘The Battery’. Labiomista is in 2019 opengegaan. Het bezoek aan het 24 hectare grote park is een leuk avontuur. Het gebied is ontworpen als een interactieve en educatieve omgeving waar bezoekers leren over biodiversiteit, ecologie en de relatie tussen mens en dier. Je komt op het wandelpad van ruim een kilometer ook veel fascinerende kunstwerken, gebouwen en teksten tegen.

Het poortgebouw waar je het park binnenkomt heeft de vorm van een boot en heet dan ook niet toevallig ‘The Ark’, verwijzend naar de Ark van Noach die destijds ook de biodiversiteit redde van de zondvloed. De Ark van Koen Vanmechelen opent een park met tal van dieren – exotische en andere – die soms echt zijn en soms kunstpareltjes.

‘Hybride’ is het woord dat de kunst van Koen Vanmechelen – wereldberoemd voor het kruisen van kippen tot ‘de ultieme kip’, ‘the planetarian chicken’ – allicht nog het meest typeert. ‘Hybride’, of ‘mengeling’ of ‘dualiteit’, of nog ‘conflict’: het is steeds in zijn werken terug te vinden. Zoals het kunstwerk waar een uil op het lichaam van een aap tot een intrigerend beeldje is verwerkt: een combinatie van verstand en emotie. Doorheen de wandeling in het park word je voortdurend met dit ‘hybride’ geconfronteerd.

Elk beeld of dier dat je er ziet, heeft een verhaal. Je moet het zelf maar eens gaan ontdekken. Bijvoorbeeld de ‘cosmogolems’ in The Future Garden, een soort menselijke robotstandbeelden waarvan er enkele in het park staan en een vijftigtal wereldwijd te vinden zijn. En al is het geen dierentuin, je komt er toch veel exotische dieren tegen: van zebra’s over dromedarissen, struisvogels en alpaca’s tot tapirs … het is te zeggen, er is een tapir-huis in aanbouw.

“Heb je de tapir al eens goed bekeken? Dat is hét hybride dier bij uitstek: de kop lijkt op die van een olifant met een slurf, het lichaam op dat van een beer en de poten op die van een varken”, aldus onze gids. Kortom, Labiomista in Genk wil een bruisende en inspirerende ontmoetingsplaats zijn waar kunst, natuur en wetenschap samenkomen en waar bezoekers worden uitgedaagd om op een nieuwe manier naar de wereld om hen heen te kijken.

Koen Vanmechelen (rechts) en Bob Elzen (Joker reizen)

Koen Vanmechelen: de man achter Labiomista

Koen Vanmechelen is één van onze toonaangevende hedendaagse kunstenaars. Zijn werk is ‘conceptueel’ en ‘hybride’ maar kenmerkt zich evenzeer door een sterke maatschappelijke betrokkenheid. Met het centrum en park Labiomista in Genk-Zwartberg wil Vanmechelen de confrontatie tussen kunst, natuur en wetenschap aan de bezoekers voorleggen. Met als uiteindelijk doel een betere samenleving.

De naam Labiomista

Koen Vanmechelen: “Laat mij jullie de volgende anekdote vertellen. Toen ik in Italië was om de plannen verder te bespreken met onze architect Mario Botta, bedacht ik tijdens het eten dat we die site in Zwartberg ook een naam moesten geven. Ik was aan het denken, “Botta... Bio…”, en keek naar mijn bord waarop een insalata mista lag. En toen dacht ik, Biomista, dat is het! En ik dacht verder: La is Frans, dat gaan we daar even voorzetten, Bio is internationaal en Mista is Italiaans: Labiomista is de mix van het leven!

“Labiomista is een hub die 'food voor de geest' wil zijn, niet voor de buik.”

“Labiomista is een plaats waar we inspirerend willen zijn, maar ook de buurtontwikkeling willen stimuleren. We hebben ervoor gekozen om geen horeca op het terrein te hebben, want horeca, restaurants, bars, hotels, enz. dat behoort de buurt toe. Zo wordt de buurt beter van ons initiatief. Labiomista is een hub die 'food voor de geest' wil zijn, niet voor de buik.”

Businessplan?

“Ik moet hierbij ook burgemeester Wim Dries en het gemeentebestuur van de stad Genk bedanken. Want zij hebben het terrein geschonken en mijn initiatief gesteund. Op een bepaald moment vroegen ze naar mijn businessplan. Ik zei ’Businessplan? Ik heb geen businessplan, dus kan ik ook niet mislukken.’ En toch draaien wij zonder subsidies. Ik heb natuurlijk veel werken ‘omgezet’ om Labiomista te kunnen verwezenlijken (noot: kunst van Koen Vanmechelen ging recent van de hand voor circa 100.000€). Ik ben eigenlijk geen echte ondernemer en ben nog altijd bang dat het niet gaat lukken. Maar tegelijk: angst heeft mij nog nooit tegengehouden om te doen wat ik doe.

Community Building

“Het heeft drie jaar gekost om de mensen te overtuigen van dit concept, want er was protest tegen. Maar nu blijkt community building de kern van het project te zijn. Vandaag de dag is dat hét buzz-woord: community! Documenta in Kassel gaat alleen nog maar over communities. De Biënnale in Venetië gaat vandaag over communities.

“Labiomista is een kunstenproject midden in de community, in de meest uitdagende wijk van Genk, dat de ontwikkeling van de buurt in gang zet. Ooit was dit de rijkste buurt dankzij de steenkoolmijnen. En eigenlijk zit de buurt nog altijd te wachten, denk ik, op een nieuwe ontwikkeling. Wij hopen daar met Labiomista een stimulans voor te bieden.

“Het globale bestaat alleen dankzij het genereuze van het lokale.”

“Is dit dan een pleidooi voor meer ‘lokaal’ in plaats van ‘globaal’? Het globale bestaat alleen maar door het genereuze van het lokale. Er is evenwicht nodig, het is niet het een of het ander. Dat is in de economie ook zo.”

Vooruitzien en durven denken

“Contemporary art speelt zich altijd veel eerder af dan wat zich in de maatschappij manifesteert. ‘Communities’, daar was ik dertig jaar geleden al mee bezig. Had ik dat toen niet gedaan, dan was ik vandaag gewoon te laat en niet meer relevant geweest. Ik denk dat dat in de kunsten altijd zo gaat, want kunst gaat over visie, vooruitzien en durven denken. Uiteindelijk blijft alleen de visie hangen. Iedere ochtend sta ik op met de gedachte dat ik iets ga maken dat de wereld zal verbazen.”

Fa Quix en Freddy Nurski