Boekonomika
"De metamorfose van Leuven. De Leuvense memoires van Louis Tobback" (*) is de neerslag van meer dan 50 uur aan gesprekken die auteur Gunter Hauspie voerde met Louis Tobback. In Leuven was Tobback 24 jaar burgemeester (1995-2018), en voordien al eens zes jaar eerste schepen. Het boek beslaat bijna een eeuw Leuvense geschiedenis. Tobback vertelt vrank en vrij hoe Leuven in de loop van die periode transformeerde van een oude industriestad tot een van de meest innovatieve kennissteden van Europa.
Het boek begint aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Op 3 mei 1938 wordt Louis Tobback in de Leuvense volkswijk Sint-Jacob geboren. Leuven is op dat moment een nijvere arbeidersstad met veel brouwerijen en een spoorwegindustrie. Na de oorlog wordt de industrie niet meer in dezelfde mate heropgebouwd. Het duurt decennia voor de stad haar nieuwe roeping vindt. Uiteindelijk zal Leuven na 2000 steeds nadrukkelijker op de voorgrond treden als innovatieve kennisstad.
Vriend en vijand zijn het er over eens dat het aandeel van Louis Tobback in die metamorfose van Leuven buitengewoon groot is. “Mensen die twintig jaar of langer niet in Leuven geweest zijn en met de trein toekomen vertellen mij dat ze dachten dat ze in het verkeerde station waren afgestapt, zó hard blijkt de stad veranderd te zijn”, glundert Louis Tobback.
Brussel heeft de hefbomen
Dit boek biedt een unieke inkijk in het groeiproces van een stad aan de hand van de memoires van een bevoorrechte getuige. Toch zegt Louis Tobback dat hij in Brussel, als minister en partijvoorzitter, veel meer voor Leuven gedaan heeft gekregen dan als burgemeester zelf. Want in ‘Brussel’ zitten de hefbomen om projecten in een stad gefinancierd te krijgen: “Je moet cumuleren om wérkelijk te kunnen besturen in dit land. Dat is zo pervers als het maar kan zijn, maar dat is nu eenmaal zo.”
In tien hoofdstukken – elk hoofdstuk staat voor een decennium – legt Louis Tobback uit hoe Leuven stappen vooruit heeft gezet, maar ook periodes van stilstand heeft gekend. Niemand is immers beter bekend met het reilen en zeilen in deze stad, voor én achter de schermen. “Nadat ik 1995 burgemeester werd, begonnen we Leuven opnieuw een gezicht te geven”, zo liet hij noteren. Dat het soms veel tijd en energie vergt om iets te verwezenlijken, moet je aan Louis Tobback niet zeggen: “Toen ik in 1995 burgemeester werd, was mijn eerste zorg het afbreken van het Sint-Pietersziekenhuis in het centrum van de stad. Het was ook mijn laatste verwezenlijking vóór ik in 2018 vertrok.”
“De relatie tussen de stad Leuven en de universiteit is altijd intens geweest. Louis Tobback was zich daar steeds erg van bewust: 'Mijn uitgangspunt was: als de universiteit floreert, floreert de stad.'”
Het boek gaat daarbij niet zomaar over het ophalen van herinneringen of losse anekdotes. Tobback gebruikt zijn herinneringen als bouwstenen voor een masterclass (lokale) politiek. Dat zorgt voor 320 bladzijden aan verhelderende verhalen en verrassende onthullingen.
Stad Leuven en de KU Leuven
Louis Tobback blijft daarbij niet blind voor de uitdagingen die met deze gedaanteverandering van de stad gepaard gaan. Leuven en haar kennisinstellingen hebben ruimte nodig om te kunnen blijven groeien. De relatie tussen de stad Leuven en de universiteit KU Leuven is altijd intens geweest. Louis Tobback was zich daar steeds erg van bewust: “Mijn uitgangspunt was: als de universiteit floreert, floreert de stad. Punt.” Maar een verdere uitbreiding van de universiteit zal om ruimtelijke redenen niet evident zijn. “Op een dag gaat de universiteit een nieuwe campus willen bouwen. Die ruimte hebben we niet meer binnen de grenzen van Leuven. Dat is gevaarlijk.”
Over het Vlaamse beleid is Tobback niet lovend: “De metamorfose van Leuven kwam er niet dankzij maar ondanks de manier waarop er in Vlaanderen bestuurd wordt.” En er ligt hem nog iets anders op de maag, de gemeentefusies van 1976: “De fusie van 1976 heeft de stad afgesneden van haar residentiële zones. Administratief, fiscaal en financieel staan die buiten de stad. Dat is een schande. Het uitblijven van een grote gemeentelijke fusie wordt voor Leuven hét ernstige probleem van de toekomst.” Hij blijft hopen dat er nog een grote fusie komt, ooit: “De fusie van voetbalclub OHL (Oud-Heverlee-Leuven) is een voorafspiegeling van wat een gemeentelijke fusie zou kunnen betekenen. Je kunt doorgroeien naar een hoger niveau.”
Betaalbaar wonen
Als socialist is Louis Tobback zeker gevoelig voor de sociale dimensie in die hele stadsmetamorfose. De stad moet erop toezien dat sommige bevolkingsgroepen niet uit de boot vallen. Leuven is nu zó aantrekkelijk geworden dat ze de duurste centrumstad van Vlaanderen is geworden. Is wonen in Leuven nog betaalbaar voor de gewone Leuvenaar? Tobback is zich daarvan bewust en zegt: “Te veel mensen zijn bereid om te veel te betalen voor een woning in de stad.”
Nu, dat is nu eenmaal het resultaat van vraag en aanbod. De stad zou het aanbod moeten helpen vergroten, alhoewel het duidelijk is dat er in Leuven al véél gebouwd en verbouwd werd en wordt, kijk bv. naar de Vaartkom. Maar ook daar is ‘betaalbaar wonen’ een verre droom. Tobback: “Ik heb het probleem van betaalbaar wonen in de stad niet kunnen oplossen. Dat besef ik. Ze mogen mij dat verwijten. Maar mijn geweten zit diep. Daar komen ze niet zo gemakkelijk bij.” Voor de oplossing kijkt hij vooral naar de hogere bestuursniveaus om de nodige middelen en beslissingsmacht krijgen. “Bij iedere gemeenteraadsverkiezing zegt iedere partij, ook de onze, dat betaalbare en sociale woningen hoog in hun programma staan. Terwijl ze zouden moeten zeggen dat zij de hefbomen daarvoor niet hebben! Wij kunnen dat niet! Het is het bestuursniveau Vlaanderen dat je moet aanspreken.”
Het maakt Louis Tobback trots dat hij heeft bijgedragen aan de positieve ommekeer van ‘zijn’ stad Leuven. Maar hij maakt zich ook zorgen over de toekomst. Vooral de bestuurlijke verrommeling in Vlaanderen doen hem de toekomst eerder somber inzien. Zo is De metamorfose van Leuven ook het politieke testament van Louis Tobback voor de volgende generaties Leuvenaars.
(°) Titel: De metamorfose van Leuven. De Leuvense memoires van Louis Tobback. Auteur: Gunter Hauspie, Uitgever: Guppie, ISBN 9 789464 989861, 320 pagina’s, 27,50 EUR
Het boek is te koop in de boekhandel en via www.guppie.be
Auteur Gunter Hauspie is historicus, auteur en Leuvenaar. In 2021 publiceerde hij Leuven Wielerstad. In het wiel van het WK 2021. Hij publiceert en publiceerde over fietsen, wielrennen, reizen, geschiedenis en kunstgeschiedenis.
Fa Quix