Leuvense Economische Standpunten
"De Brexit is een lose-lose: vooral voor de Britse export maar ook voor de Belgische"
Hylke Vandenbussche
‘Take back control’ was de leuze waarmee de Brexiteers in juni 2016 een (kleine) meerderheid van de Britten hebben kunnen overtuigen om het Verenigd Koninkrijk uit de EU te halen. Meer ‘emotie’ dan ‘ratio’ lagen aan de grondslag van deze ‘leave’-beslissing. Want uit alle grondige berekeningen vooraf bleek dat het terugplooien van het VK op zichzelf – en dus uit de Europese Unie – negatieve economische gevolgen zou hebben, en afgeleid ook een negatieve sociale impact. ‘Doemdenken van de Remainers’ zo bestempelden de Brexiteers deze economische analyses. Maar nu geven de feiten de Remainers gelijk: Brexit heeft significant negatieve economische gevolgen. Professor Hylke Vandenbussche (FEB) toont dit helder aan in een goed onderbouwde economische analyse. Maar niet alleen voor het VK is de impact negatief. Zo is ook de Belgische export van goederen tussen 2018 en 2021 met 4 miljard euro gedaald, of min 13%.
In het Leuvens Economisch Standpunt (LES) van 14 december 2023 wordt de economische analyse van de impact van de Brexit mooi gesynthetiseerd. Professor Hylke Vandenbussche vertrekt vooreerst vanuit het Britse perspectief. Eind 2020 eindigde de eenjarige overgangsperiode en vanaf januari 2021 verliet het VK volledig de EU-eenheidsmarkt. Intracommunautaire leveringen werden ineens ‘export’ met vergunningen en andere administratieve belemmeringen, en dat in beide richtingen van het handelsverkeer.
De uitvoer van het VK naar verschillende EU-lidstaten is gedaald naar de belangrijkste Europese afzetmarkten zoals Duitsland, Frankrijk, Spanje en Ierland. Naar België en Nederland bleef die wel op peil, maar globaal is er een forse achteruitgang. Dat geldt ook omgekeerd: de import in het VK is fors gedaald, waaronder zeker ook de export van België naar het VK (zie verder).
Vanuit Brits perspectief
De handel in goederen van het VK ligt liefst 13,6% lager dan vóór de Brexit. Máár, zo stelt Vandenbussche terecht: er was ook Covid. Brexit en Covid vielen immers nagenoeg op hetzelfde moment. Daardoor is het moeilijk om de effecten van de Brexit te onderscheiden van die ten gevolge van de maatregelen om de pandemie te beteugelen, zoals de lockdowns. ‘Maar toch wordt het grootste negatieve effect op de handel toegeschreven aan de Brexit’, zo schrijft Vandenbussche. De investeringen in het VK zouden ten gevolge van de Brexit met een gelijkaardig percentage van 13% lager zijn uitgevallen dan wanneer er geen Brexit zou geweest zijn. Een andere studie wees uit dat de Brexit de Britse werknemer 470 pond per jaar zou kosten. ‘Finaal is het Britse BBP 5,2% kleiner dan wanneer het niet uit de EU was gestapt’.
Er zijn niet alleen de economische effecten van de Brexit. Er zijn ook effecten op maatschappelijk vlak, op politiek vlak, en inzake internationale relaties. Het LES gaat daar telkens kort op in, met toch ook hier weer de vaststelling dat deze effecten overwegend negatief zijn.
Belgische industrie hardst getroffen
Als gevolg van de Brexit is de export van nagenoeg alle EU-landen naar het VK ook sterk gedaald. De Belgische goederenexport maakt daar geen uitzondering op. Terwijl de export naar de rest van de EU sterk gestegen is sinds het Brexit-referendum van 2016, is die naar het VK fors gedaald, en versneld gezakt na de effectieve Brexit. De daling van de Belgische goederenuitvoer naar het VK bedroeg ongeveer 4 miljard euro, komende van 31 miljard euro in 2018 naar 27 miljard euro in 2021 (-13%). Een omrekening naar de impact op het aantal jobs geeft als resultaat dat tussen de 28.000 en 32.000 banen in België verloren zijn gegaan, of niet gecreëerd werden. Vooral de industrie werd hierdoor getroffen.
Bovendien is dit tewerkstellingseffect in de industrie mogelijk nog onderschat. Omdat de indirecte effecten er niet zijn in opgenomen. Bv. de Belgische toelevering aan de Duitse auto-industrie die lijdt onder de minderverkoop van Duitse wagens aan het VK als gevolg van de Brexit. In dit indirecte effect zouden Waalse bedrijven relatief meer getroffen zijn dan de Vlaamse die dan weer meer het directe effect van de Brexit ervaren. Waalse bedrijven zijn typisch geen directe exporteurs naar het VK, maar exporteren via Vlaanderen, maar ook via Frankrijk, Duitsland of andere landen, en dus heeft de Brexit via deze indirecte weg handelseffecten op de Waalse bedrijven, aldus Vandenbussche.
“De daling van de Belgische goederenuitvoer naar het VK bedroeg ongeveer 4 miljard euro, komende van 31 miljard euro in 2018 naar 27 miljard euro in 2021.”
Dienstensector houdt beter stand
Daarnaast komt ook nog het jobverlies in de dienstensector. Daar is de neergang gelukkig beperkter gebleven. De export van Belgische diensten naar het VK zakte van 9,5 miljard euro naar 9 tussen 2018 en 2021. Daartegenover staat dat de Brexit ervoor gezorgd heeft dat België (en andere EU-landen) investeringen in de dienstensector uit het VK heeft kunnen aantrekken, bv. in de financiële diensten zoals de verzekeringen. Dat heeft dan weer een licht positief effect gehad op de tewerkstelling.
Of die effecten allemaal in de realiteit hebben plaatsgevonden, en inzonderheid het jobverlies, is moeilijk te achterhalen. Vooral omdat er steunfondsen werden voorzien, merkt Hylke Vandenbussche op. Zo was er het Brexit-fonds waarbij de Europese Commissie 5 miljard euro (in schijven) aan België heeft toegekend om Belgische bedrijven te compenseren voor het geleden verlies door de Brexit. Fondsen die ook bedoeld waren om nieuwe klanten in nieuwe markten te zoeken om het verlies aan Britse klanten te kunnen compenseren. Daarna volgden ook tal van corona-steunmaatregelen die het jobverlies post-Brexit hebben doen beperken.
Brexit is ‘lose-lose’
Voor economisten was en is het evident: meer internationale handel zorgt voor meer welvaart en meer jobs. De Brexit doet het omgekeerde: het bemoeilijkt de internationale handel en heeft dus een negatieve impact op handel en jobs. Brexit is een ‘lose-lose’. Zelfs zonder grondige analyse was dit voor zowat alle economisten intuïtief een evidentie.
Maar het is goed dat dat nu ook wetenschappelijk wordt onderbouwd, hetgeen de verdienste is van de analyses van professor Hylke Vandenbussche. En alhoewel langs beide kanten van het Kanaal de negatieve effecten zichtbaar zijn, is het cynisch om vast te stellen dat zij die beslist hebben om uit de EU te stappen, de Britten, er proportioneel het meest door verliezen. De Brexit heeft op het VK een negatief effect gehad van zeker 18% inzake handel.
België heeft 4 miljard aan export met het VK verloren (-13%). Het VK heeft als afzetmarkt dus aan belang ingeboet. Maar voor sommige sectoren blijft het VK een belangrijke, zij het vaak kleinere markt, zoals voor de farma, voeding, machines, auto’s, kunststoffen, textiel, basismetalen … Ook voor diensten blijft het VK een belangrijke bestemming, zoals voor transport, verzekeringen, financiële diensten en IT. En niet te vergeten: de Brexit is nog niet helemaal verleden tijd… de effecten ervan blijven ook nu nog altijd doorwerken.
Fa Quix
Lees hier het volledig Leuvens Economisch Standpunt:
