"Leiderschap wordt belangrijker dan ooit"
Hoe beïnvloeden globalisering en artificiële intelligentie organisaties? Welke vaardigheden hebben toekomstige managers en leiders nodig? En hoe bereiden we studenten hierop voor? Deze vragen staan centraal in de specialisaties van onderzoeksgroep Work and Organisation Studies (WOS). Studenten handelswetenschappen (Brussel en Antwerpen) en toegepaste economische wetenschappen (Leuven) kunnen zich in deze boeiende materie verdiepen. ECONnect sprak met professoren Diane Arijs (Campus Brussel), Sophie De Winne (Campus Antwerpen) en Marijke Verbruggen (Campus Leuven) over de unieke troeven van de specialisaties.
V.l.n.r. Diane Arijs, Sophie De Winne en Marijke Verbruggen
Sophie De Winne: In onze specialisaties analyseren we de wereld van werk op drie niveaus. Op microniveau onderzoeken we hoe individuele werknemers gemotiveerd kunnen worden in lijn met de organisatiedoelstellingen. Op mesoniveau bestuderen we hoe organisaties zich kunnen aanpassen aan een veranderende wereld om op lange termijn te overleven. Op macroniveau brengen we de bredere context in kaart, en analyseren we de wisselwerking tussen organisaties, arbeidsmarkt en maatschappelijke structuren.
We onderzoeken hoe deze niveaus elkaar beïnvloeden, en houden daarbij zowel rekening met de prestaties van de organisaties als met werknemerswelzijn. Dit doen we met aandacht voor diverse stakeholders: werknemers, leidinggevenden, vakbonden, de arbeidsmarkt en intermediaire organisaties zoals de VDAB.
Dankzij deze systemische benadering ontwikkelen studenten een breed profiel dat de brug slaat tussen de focus op het individu binnen de arbeidspsychologie en het bredere macroperspectief van de arbeidssociologie. Daarmee onderscheiden we ons van gelijkaardige opleidingen aan de faculteiten Psychologie en Sociologie.
Marijke of Diane, willen jullie iets toevoegen?
Diane Arijs: Met onze brede kijk op werk en organisaties onderscheiden we ons ook binnen onze eigen faculteit. Naast de stevige economische basis - zoals prijsberekeningen en strategisch denken - bieden onze specialisaties een sterk inzicht in de mens in de organisatie. Cruciale vragen in ons vakgebied zijn: hoe betrek je mensen bij de uitvoering van je strategie? Hoe structureer je de organisatie om de strategie optimaal te kunnen uitrollen? Hoe zorg je voor flexibiliteit en een goede informatiestroom bij veranderingen? Door deze focus kunnen onze afgestudeerden niet alleen in een HR-job aan de slag gaan, maar evengoed op strategische posities in andere managementdomeinen en leiderschapsrollen. Het denken in functie van mensen motiveren, heb je nu eenmaal in heel wat uiteenlopende functies nodig. Tijdens meer dan honderd diepte-interviews met ondernemers en leidinggevenden hoorde ik vaak: “Kostprijsberekening is één ding. Strategisch denken is een ander ding. Maar hoe krijg ik mijn mensen mee?”
Marijke Verbruggen: En net omdat de echte uitdaging ligt in het motiveren van mensen, willen we onze studenten diepgaand inzicht meegeven in die complexe uitdaging door het micro-, meso- en macroniveau geïntegreerd mee te nemen in onze programma’s. Die aanpak laat ook toe om onze studenten te laten ervaren dat context-sensitiviteit heel belangrijk is. Dat is waar men in de praktijk immers vaak op botst, want one-size-fits-all-oplossingen bestaan niet. Door de samenhang tussen de niveaus te bestuderen, kunnen onze afgestudeerden zowel operationele uitdagingen als grotere strategische issues oplossen. En dit samen met de mensen die de strategie waarmaken, de kostprijzen berekenen en samenwerken aan organisatievraagstukken.
Ik moet denken aan een quote van Andrew Carnegie: “Take away my people, but leave my factories, and soon grass will grow on the factory floors. Take away my factories, but leave my people, and soon we will have a new and better factory.” Mensen vormen de kern van je organisatie, het is belangrijk om hen mee te krijgen.
Leidinggeven wordt steeds belangrijker Sophie De Winne: “De inzichten die wij bieden zijn niet alleen aan de orde in tijden van verandering, maar ook gewoon op dagelijkse basis. Onze specialisaties zijn relevant voor elke leidinggevende. Zij besteden immers 50 tot 60% van hun tijd aan het aansturen van teams, het managen van personeel en het motiveren van mensen. Als je bedenkt hoe de wereld van werk evolueert, bijvoorbeeld door de gevolgen van artificiële intelligentie op de werkvloer, dan worden deze vaardigheden alleen nog maar belangrijker op termijn. De conclusie? Eigenlijk zou iedereen onze specialisaties moeten volgen (lacht).”
Omgaan met complexiteit
Hoe leren studenten omgaan met de complexiteit van managements-, leiderschaps- en organisatievraagstukken? Kunnen jullie een concreet voorbeeld geven?
Diane Arijs: In onze vakken vertrekken we vanuit theorie of onderzoek, en tegelijk duiken we met onze studenten bewust in cases waar iets niet strookt met de geziene kaders. Dat prikkelt hen om na te denken: Wat ontbreekt er? Waarom werkt de theorie niet? Dat sluit aan bij wat Marijke zei: er bestaat niet één juiste oplossing. We laten studenten voortdurend zoeken naar nuances, en leren hen de invloed van de context te begrijpen. Op die manier ervaren ze dat een theoretisch model niet ‘zomaar’ toepasbaar is in de praktijk.
Sophie De Winne: Daar heb ik een mooie illustratie van. Tijdens een bedrijfsbezoek aan een grote multinational ontdekten de studenten tot hun verbazing dat het bedrijf geen centrale personeelsdienst heeft. Dat was een schok. Maar gaandeweg werd duidelijk dat het bedrijf sterk decentraal is georganiseerd, met veel verantwoordelijkheid en people management bij de leidinggevenden. Als je dat organisatiemodel analyseert, zie je dat dat goed in elkaar zit en voldoet aan een aantal belangrijke principes die cruciaal zijn voor goed personeelsbeleid. Het toont dat er meerdere wegen kunnen zijn naar succes, zolang het hele plaatje maar goed zit.
En in Leuven?
Marijke Verbruggen: In de derde bachelor organiseren wij een debat waarin studenten zowel voor- als tegenargumenten rond een thema moeten verdedigen. Zo leren ze standpunten te onderbouwen en zich in te leven in een visie die misschien indruist tegen hun eigen overtuiging. Op die manier ontwikkelen ze een kritisch denkvermogen en leren ze in dialoog te gaan met andere perspectieven. Deze aanpak bereidt hen voor op de complexiteit van organisatievraagstukken, en op de spanningen tussen het perspectief van de werknemer en dat van de organisatie.
De mens is niet rationeel
“In veel economische vakken en in het economisch denken in het algemeen wordt er impliciet van uitgegaan dat mensen rationele wezens zijn,” zegt Marijke Verbruggen. “Terwijl we uit meer dan 100 jaar onderzoek weten dat dit niet klopt. De mens is niet rationeel, en dat maakt de realiteit complex. We dagen studenten uit om verder te kijken dan winstmaximalisatie en rationele besluitvorming. Binnen de faculteit dragen we bij aan het bewustzijn dat irrationele aspecten een belangrijke rol spelen in organisaties. In de huidige complexe wereld is het begrijpen van deze menselijke factor belangrijker dan ooit.”
Praktijkgerichte aanpak
Krijgen studenten tijdens hun opleiding ook te maken met de praktijk?
Sophie De Winne: De praktijkgerichte aanpak is een belangrijke pijler in ons curriculum. Vaak werken we met gastsprekers en cases. In de bedrijfsprojecten in Antwerpen en Brussel onderzoeken studenten concrete praktijkvragen, onder begeleiding van professoren. Op die manier integreren we de praktijk in het programma en krijgen studenten een realistisch beeld van het werk waarin ze terecht zullen komen. Dit jaar werken de studenten, op vraag van een HR-dienstverlener, bijvoorbeeld aan een project over de Europese richtlijn rond loontransparantie. Deze projecten brengen de kernopdrachten van de KU Leuven – onderzoek, onderwijs en dienstverlening – prachtig bij elkaar en bieden enorme leermogelijkheden voor onze studenten.
Marijke Verbruggen: Ook in Leuven integreren we praktijkervaringen in onze masteropleiding via cases en gastsprekers. Een aantal gastsprekers legt de nadruk op de competenties, die in al onze vakken terugkomen. Studenten krijgen bijvoorbeeld de kans om een sollicitatieprocedure aan te pakken of een competentieprofiel op te stellen. Daarnaast nodig ik elk jaar een alumnus uit om over de eigen loopbaan te vertellen, zodat de studenten een realistisch beeld krijgen van hun carrièremogelijkheden.
Diane Arijs: Uit onderzoek blijkt dat werkgevers ervan uitgaan dat technische sectorkennis vrij snel aan te leren is. Maar wat steeds vaker gescreend wordt tijdens sollicitatiegesprekken, is de mate waarin een kandidaat mee kan denken en een standpunt kan beargumenteren. Werkgevers hechten dus meer belang aan analytische vaardigheden en het vermogen tot samenwerken, dan aan technische expertise. In dat opzicht bereiden we onze studenten echt voor om kritisch te leren denken en verschillende perspectieven te integreren, wat een unieke troef is op de arbeidsmarkt.
Purpose en zelfmanagement Onderzoek bevestigt dat 'purpose' een groeiende drijfveer is bij de huidige generatie studenten. Zingeving en de behoefte om maatschappelijk bij te dragen zijn essentieel. Binnen de WOS-specialisaties leren studenten begrijpen welke rol ze kunnen spelen binnen het grotere geheel, zodat ze niet alleen professioneel maar ook maatschappelijk impact kunnen maken.
Diane Arijs: “Ook in Brussel, waar ik Career Development geef aan internationale studenten, merk ik het groeiende belang van purpose. Tegelijkertijd worstelen vele studenten met een grote uitdaging: hoe blijf ik veerkrachtig te midden van die constante informatiestroom en hoge werkdruk? Daarom is het nodig om niet alleen te leren hoe je anderen motiveert en aanstuurt, maar ook hoe je jezelf als leidinggevende versterkt. Zelfleiderschap speelt hierin een essentiële rol: hoe behoud je voldoende veerkracht, vergroot je je zelfeffectiviteit en blijf je creatief denken? Dit stelt toekomstige leiders in staat om integere en inclusieve beslissingen te nemen, met de juiste dosis daadkracht, en zo een positieve impact te hebben op de maatschappij.”
Welke andere troeven hebben de afgestudeerden?
Sophie De Winne: Onze studenten combineren een specialisatie in de wereld van werk met een sterke bedrijfseconomische basis. Ze hebben een brede bachelor doorlopen of stromen in na een professionele bachelor.
Naast inhoudelijke kennis leggen we sterk de nadruk op academische competenties die essentieel zijn voor universitairen. Zo leren studenten evidence-based werken: ze analyseren problemen vanuit meerdere invalshoeken, raadplegen diverse bronnen en zoeken haalbare, onderbouwde oplossingen. Daarbij houden ze rekening met juridische wetgeving, en de normen en waarden van een organisatie. De focus ligt dus niet in de eerste plaats op directe inzetbaarheid, maar op het ontwikkelen van kritische, analytische denkers die problemen vanuit verschillende perspectieven durven benaderen en assumpties in vraag durven stellen.
Marijke Verbruggen: Naast de competenties die Sophie aanhaalt, ontwikkelen onze studenten ook een diepgaand inzicht in hoe mensen functioneren binnen een organisatie, en krijgen ze verschillende perspectieven op wat mensen motiveert. Theoretisch verwerven ze kennis over de rol van HR en People Management, dus ook leidinggevende aspecten. Ze hebben een breed begrip van menselijk gedrag in organisaties en diverse contexten. Daarnaast komen arbeidsrechtelijke principes uitgebreid aan bod, zowel in Antwerpen als in Leuven.
Diane Arijs: Een andere troef is dat we studenten actief aan de slag laten gaan met theorie en competentie-ontwikkeling. Van studenten die tijdens hun master solliciteren, hoor ik vaak: "Dank u wel. Ik kon in mijn sollicitatie een concreet voorbeeld geven van hoe ik een vraagstuk zou aanpakken in een uitdagende teamdynamiek." Tijdens sollicitatiegesprekken kunnen ze verwijzen naar specifieke oefeningen en werkvormen, zoals het omgaan met groepsdynamiek of weerstand bij collega’s. Deze aanpak helpt hen te ervaren hoe theorie zich vertaalt naar de praktijk. Zo kunnen ze overtuigend aantonen dat ze niet alleen over kennis beschikken maar die ook effectief kunnen toepassen in realistische werksituaties.
Toekomstgerichte vaardigheden
Welke vaardigheden en kennis zullen in de toekomst belangrijker worden en in hoeverre spelen de specialisaties daarop in?
Sophie De Winne: In Antwerpen hebben we ons curriculum onlangs aangepast. Daaraan voorafgaand hebben we aan professionals gevraagd welke competenties studenten nodig hebben op korte en lange termijn. Digitalisering en technologische ontwikkelingen stonden met stip op één. Daarom hebben we het vak ‘Work and Technology’ ingericht, dat inzoomt op de impact van nieuwe technologieën op organisaties en leiderschap. Kritisch denken en leiderschap worden cruciaal op de werkvloer, omdat AI vele taken zal overnemen, ook bij kenniswerkers. Ons onderzoek over algoritmisch management toont aan dat menselijke en relationele aspecten van werk onder druk staan. De vraag is of we überhaupt nog mensen nodig zullen hebben in bepaalde functies. Maar als dat zo is, zal leiderschap essentieel zijn om medewerkers gemotiveerd aan boord te houden en organisaties succesvol te laten functioneren.
Marijke Verbruggen: In een wereld die complexer wordt door globalisering, snelle evoluties en AI, is het belangrijk dat studenten leren omgaan met onzekerheid, ambiguïteit en complexiteit. Dat sluit aan bij het idee dat er niet één juiste aanpak is. Via cases maken we hen vertrouwd met diverse perspectieven. Ze leren informatie verzamelen, kritisch nadenken en verschillende werkvormen toepassen om samen tot oplossingen te komen. Daarnaast leren ze verandering te zien als een continu proces. Strategische beslissingen zijn vaak eenmalig, maar in de praktijk is verandering constant. Onze afgestudeerden moeten flexibel zijn, en zich kunnen aanpassen aan een steeds evoluerende omgeving.
Els Brouwers
Carrièremogelijkheden en getuigenissen
Afgestudeerden in TEW en Handelswetenschappen met een WOS-specialisatie komen terecht in uiteenlopende banen in diverse sectoren. "Ongeveer de helft van onze studenten in Leuven komt in HR-gerelateerde functies terecht, zoals personeelsbeleid of veranderingsmanagement," zegt Marijke Verbruggen. "De andere helft gaat aan de slag in domeinen zoals accountancy, productie of logistiek."
Diane Arijs benadrukt het voordeel van de brede basis: "Onze afgestudeerden plukken de vruchten van de zogenaamde ‘overdraagbare competenties’. Ze kunnen omgaan met verandering, structuren en processen afstemmen op de bedrijfsstrategie, en inspelen op de noden van mensen. Dit maakt dat ze flexibel kunnen schakelen tussen verschillende functies en sectoren, waardoor ze zeer interessant zijn voor de arbeidsmarkt.”
In Antwerpen is een soortgelijk patroon zichtbaar, al belanden iets meer mensen in een HR-functie. "Studenten die eerst een professionele bachelor volgden, keren vaak terug naar hun oorspronkelijke vakgebied, maar kunnen sneller doorgroeien naar leidinggevende functies dankzij hun HR-expertise," aldus Sophie De Winne.
Via gastcolleges en Career Panels worden studenten bewust gemaakt van de brede uitstroommogelijkheden. Naast profitorganisaties worden ze ook klaargestoomd voor jobs in de non-profit- en social-profitorganisaties, evenals kmo’s – goed voor 98% van onze bedrijven. Sophie De Winne: “Een ziekenhuis richt zich bijvoorbeeld op patiënttevredenheid. Een gemeente streeft naar tevreden burgers. Dit zijn andere organisatiedoelstellingen dan zuiver groei of winst, maar vragen evenzeer om gemotiveerde werknemers. En ook deze organisaties worden met een enorme complexe wereld geconfronteerd.”
Geïnteresseerd? Je kan je specialiseren in HR-gerelateerde onderwerpen in onderstaande opleidingen
Master Business Administration (Brussels)
Master handelswetenschappen (Antwerpen en Brussel)
