Van een stervende politieman verneemt Emiliano de geografische coördinaten van waar zijn moeder zich zou kunnen bevinden. Die data brengen hem bij de excentrieke en rijke kunstenaarsfamilie Aldama. Die familie woont in een prachtige post-modernistische villa aan een meer. Emiliano wurmt er zich binnen als klusjesman en probeert op die manier meer aan de weet te komen. Hij krijgt daarbij hulp van zijn vriendinnetje Jazmin die hem toch wel behoedt voor stommiteiten.

In het begin van de film krijgen we de info dat Paloma, op de terugrit naar huis na haar bewuste actie, tegengehouden wordt door de politie, waarbij de chauffeur in koelen bloede wordt neergeschoten en zij door de politie wordt ontvoerd. Dat roept onmiddellijk het sterke vermoeden van een corrupte politie op. Mexico mag dan wel een democratie zijn, maar een volwaardige rechtsstaat is het volgens deze informatie duidelijk niet. En dat zal verder in de film nog meermaals blijken.

De excentrieke familie Aldama bestaat o.a. uit het kunstenaarskoppel Rigoberto en Carmen Aldama en haar dochter Mónica, een volwassen tiener, tevens ‘influencer’ die met opgezette schijnzelfmoorden een groot online publiek aantrekt. Monica noemt haar ouders regelmatig ‘gestoord’, en wanneer je hen bezig ziet kan je haar geen ongelijk geven. De nochtans intelligente en knappe Mónica lijkt wel vergroeid met haar smartphone en symboliseert daarmee de huidige TikTok-generatie die gevaarlijk online verslaafd is of dat toch dreigt te worden.

Dat ze in zo’n rijke luxueuze villa aan het meer wonen, komt omdat Rigoberto met zijn extreme kunstwerken – hij gebruikt bv. dode lichamen - naam en faam heeft opgebouwd, en er goed geld mee heeft verdiend. En Carmen heeft blijkbaar ook goed geboerd, want de villa blijkt haar eigendom te zijn. Geleidelijk aan wordt duidelijk dat zij zwaar in het aangekondigde mijnbedrijf hebben geïnvesteerd. Zij zouden aan de politie hebben gemeld dat zij niet gediend zijn met die ‘milieuactivisten’ die het investeringsproject in gevaar brengen. Zou er dan toch een link bestaan tussen de Aldama-familie en de verdwijning van Emiliano’s moeder?

Leefmilieu versus economie

Sociaaleconomisch lijkt dit op het eerste zicht op de zoveelste klassieke tegenstelling tussen milieu en bedrijf. Maar zo ongenuanceerd brengt regisseur Amat Escalante het niet. Hij laat bv. zien dat ook de plaatselijke bevolking in twee kampen verdeeld is: pro en contra de komst van het mijnbedrijf. Een meisje komt tegen de milieuactivisten zeggen ‘Als er in eigen streek werk was geweest, zoals door het mijnbedrijf dat nu wil komen, hadden mijn broer en vader niet naar Amerika hoeven emigreren. Dan zouden zij niet zijn omgekomen in de woestijn, en nu nog leven.’

Werk in eigen streek, economische ontwikkeling als remedie tegen emigratie, het is een oud zeer. Nochtans is er nu al veel handel tussen Mexico en de VS: niet minder dan 96% van de Mexicaanse export gaat naar de VS… Maar het is klaarblijkelijk nog niet genoeg om iedere Mexicaan een fatsoenlijke baan te bezorgen. Al zitten de corruptie, de rechtsonzekerheid en het geweld er zeker ook voor iets tussen dat de economische ontwikkeling én verdeling in Mexico nog een flink stuk beter kan.

Kort iets over dat geweld in Mexico: de film laat zien dat Mexico eigenlijk toch een gewelddadige samenleving is. Niet alleen de politie grijpt gretig naar geweld, maar ook de burgers onderling, met bv. jeugdbendes die elkaar naar het leven staan, uit wraak of om welke reden ook. Ook de ‘kunstenaars’ Rigoberto en Carmen hebben wapens in huis. Om inbrekers weg te jagen…

Mijnbouw als economische pijler

In de film Perdidos de la Noche is de smartphone nadrukkelijk aanwezig, niet alleen bij influencer Mónica. Het is een subtiele verwijzing naar de reden waarom er nieuwe mijnen in gebruik (moeten) worden genomen. Grondstoffen zoals lithium, koper, kobalt, ijzer … zijn essentiële bestanddelen voor milieu- en klimaatvriendelijke producten zoals batterijen voor smartphones en elektrische auto’s. Milieuonvriendelijke mijnbouw voor duurzame producten?… Alhoewel, vandaag gebeurt de mijnbouw op een veel milieuvriendelijkere wijze dan in het (verre) verleden.

En omdat China vandaag een té grote dominantie heeft in die productieketens van duurzame producten zoals e-auto’s, smartphones, zonnepanelen e.a. en daarbij de hele waardeketen controleert vanaf de grondstoffen over de batterijen tot de consumentenartikelen, wil het westen zelf ook meer aan mijnbouw doen, en finaal een groter deel van de waardeketen in eigen beheer krijgen. En bijgevolg minder afhankelijk worden van China. De discussie over de komst van nieuwe mijnexploitatie in het westen, zij het in Mexico, de VS, Frankrijk of in Finland, is dus ook en zelfs vooral een geostrategische kwestie in functie van meer strategische autonomie. De film gaat daar evenwel niet expliciet op in, maar suggereert dit impliciet.

All is not lost

En hoe loopt het af met de sympathieke doorzetter Emiliano? Op een verrassende wijze vertelt Rigoberto hem dat hij met gewetenswroeging zit – zijn partner Carmen totaal niet. Hij zegt wel dat zij niet letterlijk de opdracht hebben gegeven tot de ‘opruiming’ van de activisten, en het zeker zelf niet hebben gedaan – dat deed de politie – maar hij wil zijn verantwoordelijkheid erin niet ontkennen. Tot grote woede van Carmen die uiteindelijk zelf Rigoberto uit de weg ruimt... En de schuld daarvoor in de schoenen van Emiliano schuift: een uitleg die de politie zonder tegenonderzoek aanvaardt. Maar Emiliano is een taaie, hij ontkomt, en uiteindelijk helpt Mónica hem van alle schuld te zuiveren. Daarmee weet u het belangrijkste van het verhaal… maar nog niet de uiteindelijke afloop. Want er zit op het einde nog een drama in.

‘Perdidos en la Noche’, dat ik vertaal als ‘Verloren in de Nacht’, wijst in de eerst plaats op het in het duister tasten door Emiliano in zijn zoektocht naar de waarheid over zijn verdwenen moeder. Maar het verwijst ook naar zijn deels letterlijk nachtelijke zoektocht om die waarheid te vinden. En het wijst tenslotte ook op de Mexicaanse samenleving - en die van vele landen in ontwikkeling- dat zij eigenlijk verloren lopen in het donker.

Zoals ik in het begin zei: het is een intrigerende en bevreemdende film die geen moment verveelt. Het is een thriller maar geen ‘gewone’, het is een portret van een samenleving, maar geen grondige analyse, het is een verhaal over sociale klassen, maar niet expliciet. Evenwel, bij het buitenkomen van de filmzaal ben je blij dat je niet in dat land geboren bent.

Fa Quix