INTERVIEW CHRISTOPHE CROMBEZ
Verkiezingen in de Verenigde Staten: hoe moet het nu verder?
Enkele dagen na de verkiezingen in de Verenigde Staten hebben we een gesprek met Professor Christophe Crombez. Hij is professor politieke economie aan KU Leuven en ook actief aan Stanford University. We vragen hem naar de verwachtingen voor de toekomst van de Verenigde Staten met een nieuwe president en de relatie tussende Verenigde Staten en de Europese Unie.
DE VERKIEZINGEN ZIJN VOORBIJ. BENT U TEVREDEN? BEMERKT U REEDS EEN VERANDERING IN HET ECONOMISCHE EN POLITIEKE KLIMAAT?
Veel mensen zullen tevreden zijn. De reden waarom ik tevreden ben is de volgende. Het was niet zozeer een keuze tussen twee personen waarvan de ene wat rechtser was dan de andere, maar een keuze voor of tegen de democratie. Eén van de kandidaten zou het einde van de democratie betekend hebben. Hij had er al vier jaar aan gewerkt om de democratische instellingen af te bouwen op verschillende manieren. Ik denk hierbij aan de politisering van het gerechtsapparaat, de verschillende ministeries die hij ontmanteld heeft, of beginnen te ontmantelen, zijn voortdurende aanvallen op de media, zijn constante leugens. Ik denk ook aan de manier waarop de Republikeinen omgaan met het organiseren van de verkiezingen, en met alle pogingen om de hoeveelheid stemmen te beperken die minderheidsgroepen uitbrengen, omdat die vaker op de Democratenstemmen. De pogingen om het verkiezingsresultaat teniet te doen, zetten dit verder in de verf. Als Trump herkozen zou zijn geweest, zouden de VS binnen vier jaar in dezelfde situatie gezeten hebben waar Hongarije of Polen zich nu in bevinden. De meeste mensen zijn ook opgelucht omdat in de afgelopen vier jaar er elke dag wel een ongelooflijk verhaal was dat uit het Witte Huis kwam. Telkens was er wel iets dat voor elke andere president een voldoende groot schandaal zou zijn geweest om zijn presidentschap in gevaar te brengen. Het heeft bij veel mensen ook psychologisch een grote impact gehad, zoals in België de corona-epidemie een grote impact heeft op het gemoed van de mensen. Mensen zijn meer gestresseerd geweest de afgelopen vier jaar en men wil nu gewoon weer rust. Biden kan hopelijk wat rust terugbrengen. Hij is de juiste man op dit moment. Of er al verandering merkbaar is, is nog wat te vroeg om nu al te zeggen, want de verkiezingen liggen nog maar net achter ons.
ER WERD BIJ EEN NEDERLAAG VAN TRUMP VOOR VEEL ONRUST GEVREESD, MAAR TOT NU TOE VALT DIT NOG REDELIJK MEE.
Trumps harde kern aanhangers zijn teleurgesteld en het is afwachten wat die gaan doen de komende tijd. Maar er is ook een grote groep traditionele Republikeinen die eigenlijk niet zo veel moesten weten van Trump en zich realiseerden dat hij gevaarlijk was. Uit de verkiezingsresultaten blijkt dat de Republikeinen het over het algemeen beter hebben gedaan dan verwacht. Ze hebben meer zetels in het huis van afgevaardigden gewonnen en ook in de deelstaatverkiezingen hebben ze het vrij goedgedaan. Als je die stemmen vergelijkt met die voor Trump, blijkt dat hij het slechter gedaan heeft. Er is dus een significante groep traditionele Republikeinen ergens in het midden van het politiek landschap die voor Republikeinse kandidaten gestemd hebben maar tegen Trump. Die middengroep heeft een rol gespeeld. Het zijn niet alleen de Democraten die op gelucht zijn. Veel Republikeinse politici durven zich niet uitspreken tegen Trump. Van hen wordt gezegd dat ze opgelucht zijn dat Trump weg is.
Natuurlijk, Trump is nog niet helemaal weg, hij zit er nog twee maanden en hij kan proberen om allerlei dingen te bemoeilijken. Als er gelegenheid is om de overgang naar Biden te bemoeilijken, zal hij dat waarschijnlijk doen. Maar uiteindelijk zal hij zich realiseren dat er geen andere optie is dan weg te gaan. Ik denk niet dat hij zijn verlies gaat toegeven of dat hij naar de inauguratie zal gaan. Hij gaat waarschijnlijk gewoon naar Florida. De vraag is natuurlijk: wat doet hij daarna? Gaat hij blijven stoken aan de zijlijn? Hij gaat misschien denken dat hij of één van zijn familieleden over vier jaar kan terugkomen. Dat is misschien ook de reden waarom veel Republikeinen of senatoren of leden van het huis van afgevaardigden nu ook nog niets tegen hem zeggen. Het zijn andere Republikeinen zoals George W. Bush die zich uitspreken tegen hem en die Biden feliciteren. En natuurlijk Mitt Romney die tegen hem gestemd heeft bij de impeachment. Maar voor de rest zijn er niet veel die iets durven zeggen omdat ze schrik hebben dat hij toch ergens actief gaat blijven en dat hij nog een impact zal hebben op wat er gebeurt in de Republikeinse Partij de komende vier jaar.
DENKT U REEDS AAN GROTE VERANDERINGEN DIE ZICH ZULLEN VOLTREKKEN? ZAL ER EEN NIEUWE KOERS GEVAREN WORDEN BV MET BETREKKING TOT HET KLIMAAT EN ANDERE INTERNATIONALE AKKOORDEN?
Op internationaal vlak zullen er wel serieuze veranderingen zijn. Met Biden zullen de Verenigde Staten weer veel meer geëngageerd zijn en veel meer de plaats van internationale en multilaterale organisaties erkennen. Ze zullen er weer voor zorgen dat de NAVO beter werkt en zullen zich weer aansluiten bij de klimaatakkoorden van Parijs en de Wereldgezondheidsorganisatie.
Op binnenlands vlak hebben de Democraten allicht geen meerderheid in de Senaat. De Republikeinen zullen hun meerderheid in de Senaat behouden. Het hangt allemaal ook af van hun strategie. Enerzijds kunnen zij alles blokkeren en bij de volgende verkiezingen campagne voeren op basis van het feit dat Biden niet veel heeft kunnen realiseren. Anderzijds kunnen gematigde Republikeinse senatoren toch gaan samenwerken met Biden.
Als de Republikeinen in de Senaat moeilijk doen, gaat Biden niet echt veel kunnen veranderen op wetgevend vlak. En dan zal hij net zoals Trump en Obama voor hem deden, veel gaan werken met executive orders, met koninklijke besluiten om zo te zeggen. Dat gaat natuurlijk ook, maar op die manier kan je wel veel minder doen. Biden zal in ieder geval wel van plan zijn veel te veranderen. Executive orders kunnen weer omgekeerd worden bij de volgende president, dat is een probleem. Dat is niet echt structureel. Biden heeft nu al gezegd dat hij veel ongedaan zal maken vanaf het begin, bijvoorbeeld het reisverbod voor mensen uit een aantal landen uit het Midden Oosten. Dat is één van de eerste dingen die Trump gedaan heeft vier jaar geleden. Biden heeft meer dan 40 jaar in de Senaat gezeten en hij heeft daar goede relaties. Hij is heel charismatisch en ook heel persoonlijk, dus hij zal waarschijnlijk wel deals kunnen maken met de Senaat.
HOE GAAT DE RELATIE MET EUROPA DAN EVOLUEREN? HOE KIJKEN DE VERENIGDE STATEN NAAR DE EUROPESE UNIE EN GAAT DAT VERANDEREN ONDER BIDEN?
Zoals ik ook al in het debat met Ekonomika op 3 november zei: Europa moet zich realiseren dat het belang van Europa voor de Verenigde Staten vermindert. Het zal niet meer zo zijn als in de koude oorlog. Toen was Europa voor de Verenigde Staten de belangrijkste bondgenoot omwille van politieke, militaire en economische redenen. De houding naar de Europese Unie zal wel sowieso weer positiever zijn. Trump was duidelijk geen grote aanhanger van de NAVO maar ook niet van de Europese Unie. Hij was heel blij met de Brexit. Maar bij Biden zal dat anders zijn. Op lange termijn is het wel goed dat Europa zich de afgelopen vier jaar gerealiseerd heeft dat het niet zo sterk op de Verenigde Staten kan rekenen en meer op zijn eigen benen moet staan o.a. op militair vlak. Europa moet niet denken dat we teruggaan naar zoals het voordien was. Het heeft ook voordelen als Europa minder afhankelijk is van de Verenigde Staten. Dan zal Europa meer een eigen beleid kunnen voeren als bondgenoot, en meer op voet van gelijkheid met de Verenigde Staten kunnen praten. Het is ook belangrijk voor de Europese Unie dat leiders zoals Orban, die hun voorkeur voor Trump hadden uitgesproken, nu een bondgenootverliezen in hun disputen met de Europese Unie en alleen komen te staan. Orban zal zich niet langer gedekt voelen dooreen belangrijke bondgenoot in de NAVO bijvoorbeeld. Als Biden duidelijk maakt dat hij niet hoog oploopt met wat ze in Hongarije doen en in Polen is dat zowel psychologisch als strategisch van belang.
WAT BETEKENT DE VERKIEZING VAN BIDEN VOOR HET VERENIGD KONINKRIJK EN DE BREXIT?
Het Verenigd Koninkrijk verliest nu ook een bondgenoot. Biden heeft zich in het verleden heel sterk uitgesproken tegen de Brexit. Hij heeft bovendien wortels in Ierland en zal meer aandacht hebben voor de belangen van dit land dan voor die van het Verenigd Koninkrijk. De regering in het Verenigd Koninkrijk heeft de fout gemaakt te denken dat ze van Trump wel steun zouden krijgen en snel een goed akkoord konden maken met de Verenigde Staten. Dat zal er nu niet in zitten. Het Verenigd Koninkrijk zit nu waarschijnlijk op 1 januari 2021 zonder groothandelsakkoord met de Europese Unie en met de VS.
BREXIT EN TRUMP DIE WEGVALT, DAT ZIJN TWEE BELANGRIJKE ZAKEN VOOR EUROPA WAT BETREFT HANDELSAKKOORDEN, DENK JE DAT HET SAMENVALLEN HIERVAN EEN DUSDANIGE INVLOED GAAT HEBBEN DIE DE ZAKEN KAN HERSCHIKKEN?
Dat Biden verkozen is, geeft de Europese Unie een voordeel in de relatie met het Verenigd Koninkrijk en dat maakt het voor het Verenigd Koninkrijk moeilijker.
ZAL OOK DE TECHNOLOGISCHE, DIGITALE REVOLUTIE DIE ZICH VOORAL AFSPEELT IN DE VERENIGDE STATEN EN IN CHINA EEN INVLOED HEBBEN OP DE SAMENWERKING TUSSEN DE VERENIGDE STATEN EN EUROPA?
Biden wil goede relaties hebben met zowel China als de Europese Unie en het zal voor de handelsrelaties in het algemeen en de wereldhandel beter zijn dat hij nu president is.
HEEFT HET PROTECTIONISME VAN TRUMP DAN NIET ECHT GEWERKT VOOR DE VERENIGDE STATEN?
Voor sommige industrieën misschien wel, maar globaal gezien was het geen succes, geen goede zaak. China heeft ook tegenmaatregelen genomen die o.m. de landbouw getroffen hebben.
HET ANTITRUST-BELEID VAN DE EUROPESE UNIE IS VEEL STRIKTER DAN IN DE VERENIGDE STATEN. DE EUROPESE UNIE HEEFT EEN PAAR JAAR GELEDEN DE STRIJD TEGEN GAFA (GOOGLE,AMAZON, FACEBOOK EN APPLE) AL VOLOP INGEZET. ZAL DIT DE HANDELSRELATIES IN HET ALGEMEEN MET DE USA BEÏNVLOEDEN?
In de Verenigde Staten gaan de laatste tijd meer stemmen op om die grote tech companies meer aan banden te leggen en weer een strikter antitrustbeleid te voeren. Dat is onder Trump ook al een al een beetje gebeurd, maar niet op een zeer systematische manier. Die tendens zal zich onder Biden wel verderzetten en het antitrustbeleid zal strikter worden in de Verenigde Staten meteen betere samenwerking tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. Er zijn disputen geweest maar de samenwerking hield altijd wel stand. Beide partijen zullen allicht zeggen dat er nu iets moet worden gedaan aan de macht die die grote bedrijven hebben. In sommige staten in de VS hebben ze nu al GDPR-regels die vergelijkbaar zijn met die in Europa. Met Biden zal het op een betere en meer wetenschappelijke en systematische manier aangepakt worden in samenwerking met andere landen.
HOE ZIET U DE SAMENWERKING OP HET GEBIED VAN ONDERZOEK EN INNOVATIE TUSSEN DE EUROPESE UNIE EN DE VERENIGDE STATEN EVOLUEREN? HEBBEN DE VERKIEZINGEN HIER OOK HUN INVLOED OP?
Wat betreft onderzoek en innovatie heeft het immigratiebeleid van de Verenigde Staten een belangrijke rol gespeeld in de voorbije jaren. Veel onderzoek en innovatie gebeurt in de Verenigde Staten door immigranten. Omdat het immigratiebeleid strikter geworden is, werd het moeilijker voor mensen om in de Verenigde Staten te komen wonen, werken of studeren. Er bleven meer mensen in eigen land omdat het klimaat naar immigranten toe minder vriendelijk was geworden. Voor universiteiten en onderzoeksinstellingen was het aantrekken van mensen uit andere landen één van de belangrijkste problemen aan het worden.
LEIDDE DE LAATSTE VIER JAAR NAAR EEN STOP OP DE BRAINDRAIN IN DE REST VAN DE WERELD?
Wel, men kon wel zien dat er minder applicaties uit het buitenland waren geweest, of minder kwaliteitsvolle applicaties. Die tendens was merkbaar, en aan universiteiten wordt daar ook over gepraat. Nu zal de roep voor meer onderzoek en innovatie in de Verenigde Staten allicht terugkeren en zal er ook weer meer internationaal worden samengewerkt. De ontdekking van het vaccin tegen Corona van Pfizer was voornamelijk het werk van Turkse immigranten in Duitsland. Het toont aan dat immigratie belangrijk is, het toelaten van talent om vrij te bewegen, en dat dat innovatie stimuleert. In Europa en de Verenigde Staten wordt er dikwijls op een negatieve manier over migratie nagedacht. Maar zoals blijkt, leidt het in contact brengen van Turkse onderzoekers met de onderzoeksomgeving in Duitsland en financiering uit de Verenigde Staten, tot een productieve internationale samenwerking.
DE EUROPESE UNIE HEEFT REEDS WETGEVING OMTRENT GDPR. HEEFT DIT EEN INVLOED OP AMERIKAANSE BEDRIJVEN DIE HIER ZAKEN WILLEN DOEN. DENK JE DAT DE NIEUWE REGERING MEER OREN HEEFT NAAR ZULKE WETGEVING?
Dat heeft nu al een impact op Amerikaanse bedrijven. In de Verenigde Staten stellen bedrijven vaak dezelfde vragen als de Europese bedrijven ‘ga je akkoord met deze privacy regels’, omdat ze veel Europese klanten hebben. Soms verbieden bedrijven ook wel dat je inlogt vanuit Europa om deze regels te vermijden. Er zullen allicht in de VS ook striktere regels komen. De Democratische Partij is meestal wat meer regulerend, en op dat vlak zullen de Verenigde Staten meer in de richting van Europa evolueren.
WE ZIEN DAT EU-LANDEN TEGEN ELKAAR UITGESPEELD WORDEN DOOR ANDERE GROTEMACHTSBLOKKEN. HOE ZIET U HIERVAN DE IMPACT OP DE HANDELSRELATIES?
Trump heeft inderdaad geprobeerd om de landen in Europa tegen elkaar uit te spelen. Dat is iets wat Poetin al lang doet. De Verenigde Staten zijn voor Trump altijd een voorstander geweest van de Europese Unie en onder Biden zal de Europese Unie weer positief bekeken worden. Biden zal niet proberen de landen van de Europese Unie tegen elkaar uit te spelen, ook omdat hij beseft dat dat voornamelijk in het voordeel van Poetin is. De gemiddelde Amerikaan zal zich wel niet zo veel aantrekken van wat er in Europa en met de Europese Unie gebeurt, die denkt niet zoveel aan buitenlands beleid. En de laatste tijd is het bij een grote groep mensen, zowel bij de aanhangers van Trump als bij extreem links, populair geworden om te zeggen dat de VS aan zichzelf moet denken. Het gevoel van de Amerikanen gaat niet zoveel veranderen. Dat is ook een van de redenen waarom Trump een houding die op conflictgericht is, kon aannemen in internationale relaties. De meeste Amerikanen vinden dat de Verenigde Staten niet militair of strategisch actief moeten zijn in Europa of ergens in de wereld. Het is daarom belangrijk dat Europa toch iets overhoudt uit de ervaring van de voorbije jaren en zich realiseert dat het toch wat meer onafhankelijk een politiek en militair beleid zal moeten voeren. Europa zal in de toekomst niet altijd op de Verenigde Staten moeten rekenen. Biden zal nu wel weer de grote vriend zijn, maar je weet nooit wat er binnen vier jaar weer gebeurt.
TOT SLOT: HET GEVOEL IS TOCH EEN BEETJE GEKEERD, KUNNEN WE TERUG NAAR HET DEMOCRATISCHE IDEE ZOALS VOORHEEN?
Het zou fout zijn om te denken ‘we hebben een probleem overwonnen, we kunnen weer doen zoals vroeger en we moeten ons daar geen zorgen meer over maken’. De afgelopen vier jaar heeft aangetoond dat het Amerikaanse politieke systeem toch niet zo sterk is en dat het rust op waarden en normen die we als gegeven beschouwen, maar bij afwijkend gedrag verdedigt het systeem zich onvoldoende. Wat zou er gebeurd zijn als er geen pandemie was geweest? Of als de Democraten een andere kandidaat gekozen zouden hebben, bv. Bernie Sanders,d ie zelf ooit gezegd heeft dat hij een socialist is? Socialisme is in de Verenigde Staten een scheldwoord. Het feit dat Trump en de Republikeinen de Democraten afschilderden als socialisten, is waarschijnlijk één van de redenen waarom de Democraten het niet zo goed gedaan hebben als verwacht bij de Hispanic communities. Als Sanders de kandidaat geweest was, zou dat schrikbeeld nog veel beter gewerkt hebben en was het resultaat misschien anders geweest.
Hilde Roos en Hanneke Van Sloten