Herman Van Rompuy: "In Afrika is nog zó veel vooruitgang mogelijk dankzij ondernemerschap"
Pascale Van Assche, Marcienne Houénou, Herman Van Rompuy en echtgenote Geertrui
We worden in Sint-Genesius-Rode ontvangen ten huize van Herman Van Rompuy, voormalig premier en voorzitter van de Europese Raad, én tevens alumnus van onze Leuvense economiefaculteit FEB, voor een gesprek over de Stichting ‘Hubi en Vinciane’. Ontstaan en groei van deze stichting, die ontwikkelingswerk doet in het Afrikaanse Bénin, legt Pascal Van Assche in detail uit in een apart kaderstukje. Herman Van Rompuy is bij deze Stichting betrokken als voorzitter van de Expertengroep.
Ook Marcienne Houénou is aanwezig bij het gesprek. Zij is de lokale directeur van de Stichting. Marcienne Houénou: “Ik heb een Master Ziekenhuisbeheer en heb deze verantwoordelijkheid sinds vijf jaar. In mijn vorige job was ik hoofd van de administratie van het Hôpital St Jean de Dieu, één van de partnerziekenhuizen van de Stichting. Oorspronkelijk gaf deze organisatie financiële steun en werkte mee aan de uitbouw van twee ziekenhuizen. Omdat vele patiënten hun ziekenhuisrekening moeilijk of niet konden betalen, zette de Stichting activiteiten op in de dorpen zodat de lokale bevolking aan het werk gezet werd. De opzet was om landbouwtechnieken aan te leren, maar vooral het ondernemerschap te introduceren via familiale landbouw zodat ze eigen inkomsten konden genereren. Maar we zagen daar ook een schrijnend tekort aan kennis. Vandaar dat we ook inzetten op onderwijs.”
En hoe gaat het ontwikkelingsprogramma dan concreet in zijn werk? Marcienne: “We zorgen er bijvoorbeeld voor dat er coöperatieven ontstaan die de landbouwproducten produceren en vermarkten. We leren ze hoe ze de prijzen moeten bepalen, hoe ze moeten verkopen… Onze doelgroep zijn vooral vrouwen en jongeren. We zien telkens dat er enkelen uitspringen die meer willen leren, die echt vooruit willen als zelfstandige.” Pascale Van Assche, die op vrijwillige basis operationeel directeur van de Stichting is, vult aan: “Het is duidelijk dat dé sleutel van de economische en sociale ontwikkeling bij entrepreneurship ligt. En bij kennis natuurlijk. We werkten samen met enkele professoren van de landbouwfaculteit van de KU Leuven om landbouwtechnieken op punt te zetten die ervoor zorgen dat de beste resultaten kunnen worden bereikt met de teelt. We zijn ook partner van Eclosio, de NGO van de universiteit van Gembloux, om de aanpak van de ontwikkelingsprojecten te verbeteren.” Marcienne: “We zetten sterk in op het ondernemerschap bij de vrouwen omdat we dan zeker zijn dat de kinderen zullen profiteren van de opbrengsten.”
“Wat we ook doen, is de lokale verantwoordelijken, zeg maar de mensen die autoriteit hebben, goed informeren over wat wij daar in die dorpen doen. Het gaat dan om de plaatselijke pastoor, de imam, de lokale koning van het dorp of dorpsoverste, de ‘chefs de quartiers’ en anderen. Want als wij daar toekomen is het van ‘Les blancs sont là.’ En dan moeten we hen heel duidelijk onze ambities uitleggen. We doen dat ook op hoger niveau, bijvoorbeeld op de Beninse Ministeries van Ontwikkelingszaken en Economische Zaken.”
"Onze doelgroep zijn vooral vrouwen en jongeren. We zien telkens dat er enkelen uitspringen die meer willen leren, die echt vooruit willen als zelfstandige."
Pascale Van Assche: “Dankzij een recente grote erfenis hebben we beslist om een incubatiecentrum op te richten in de universiteitsstad Parakou. Dat project brengt onze huidige aanpak van het landbouwprogramma met familiale karakter op een hoger niveau. We kochten een terrein van 1,6 ha waar we een constructie met kantoren en meetingruimtes bouwden. Het centrum wordt sinds november 2022 geleid door Adam Malla, Master Economie met een PHD landbouw, die samen met een team experten en coaches jaarlijks een tiental ‘geïncubeerden’ zal begeleiden. De rector van de universiteit van Parakou is voorzitter van deze nieuwe Beninse NGO. De ‘geïncubeerde’ wordt zorgvuldig geselecteerd op basis van zijn of haar opgestarte start-up bedrijfje. We geven startups de kans om hun ideeën in het incubatiecentrum uit te proberen, helpen om financiering te zoeken, de basisprincipes van IT en HR te begrijpen en een volwaardig product en bedrijf uit te bouwen. Dit initiatief lijkt ons belangrijk om ontwikkelingen in gang te zetten die de regio en het land kunnen ten goede komen. Als Stichting zoeken we in België naar relevante begeleiding. Een voorbeeld. We hebben in ons land contacten gelegd met een bloeiend Vlaams bedrijf dat in West-Europa veevoeders op de markt brengt. Dat bedrijf wilde met ons meewerken. Het project in Bénin wil visvoeder op punt stellen dat aangepast is aan het klimaat en de grond van Bénin, waarbij lokaal voedergewassen kunnen gekweekt worden, zodat die niet langer moeten worden geïmporteerd. De incubator werkt in Bénin met verschillende lokale partners. De bedoeling is dat op termijn dit incubatiecentrum zelfbedruipend wordt.”
En Herman, u bent voorzitter van de ‘Expertengroep’. Waarom heeft u die opdracht aanvaard? Herman Van Rompuy: “Om te beginnen, en weinigen weten dat, heb ik vroeger een jaar in Afrika gewoond, in Belgisch Congo, onze vroeger kolonie, van 1957 tot 1958. Mijn vader (Vic Van Rompuy, voormalig economieprofessor aan de KU Leuven, red.) was er toen professor aan de universiteit Lovanium in Kinshasa, dat toen nog Leopoldstad heette. Lovanium was verbonden met de KU Leuven. Om redenen van gezondheid van mijn vader hebben wij in 1958 Congo moeten verlaten. Maar mijn vijfde jaar van het college heb ik dus in Congo gedaan, in het College Albert I. Sinds kort komen de leerlingen van toen opnieuw samen. Ik heb dus een speciale band met Afrika. En ik heb er in mijn leven een twintigtal landen bezocht. In maart 2022 ben ik zelf in Bénin gaan kijken, en kon ik vaststellen welk indrukwekkend werk de Stichting Hubi & Vinciane er heeft verricht. De vele investeringen die er werden gedaan renderen, en dat maakt van mij een gelukkig mens. Mijn participatie is er vooral één van steun en van deuren openen.”
Het is ook dankbaar werken in een land als Bénin, stelt Herman van Rompuy. “Politiek is het een stabiel land, het is een stabiele democratie, en dat is belangrijk voor ondernemers. Het land evolueert dan ook in gunstige zin. Ook VRT-journaliste Kathleen Cools is ambassadrice van de Stichting.”
En wat kunnen de Leuvense economisten voor de Stichting Hubi & Vinciane betekenen? Herman Van Rompuy: “Naast donaties die uiteraard altijd welkom zijn, denk ik bijvoorbeeld aan bedrijven die op de één of andere manier projecten in Bénin willen doen rond gezondheid, landbouw, onderwijs en opleiding... Dat kan bijvoorbeeld zijn voor initiatieven in het kader van Corporate Social Responsability (CSR).”
Fa Quix en Freddy Nurski
Ontstaan en uitbouw van de Stichting Hubi & Vinciane
Pascale Van Assche: “De naam van de Stichting ‘Hubi & Vinciane’ is wat apart en verwijst naar de naam van een koppel: Hubert Adriaens en Vinciane Van Assche, mijn oudste zus.
Hubert was geneesheer-chirurg in opleiding en had een contract getekend om voor drie jaar te gaan werken in een brousseziekenhuis in het West-Afrikaanse Bénin. Hij deed dat met heel veel enthousiasme en kwam jaarlijks naar huis om zijn verloofde te zien. Vinciane was nog studente, maar ging tijdens de zomerperiode naar Bénin om Hubert bij te staan in het ziekenhuis. In november 1981 zijn ze samen verongelukt bij een vliegtuigongeluk op weg naar België…
Voor ons gezin en voor de familie van Hubert was dat een dramatische gebeurtenis. Maar toch hebben mijn vader en de vader van Hubert – Hubi – snel beslist om de Stichting Hubi & Vinciane op te richten, om het werk van Hubi in Bénin verder te zetten. Mijn vader had toen al wat nuttige contacten, onder andere aan de KU Leuven, waar hij deeltijds prof was. Samen haalden ze geld op en werd ziekenhuismateriaal opgestuurd naar het ziekenhuis in Bénin. Het was allemaal wat informeel, maar via de Stichting werden de inspanningen formeler. En zo zijn we gestart, heel klein. Iemand die in het begin veel impact had was prof. dr. Luc Eyckmans, voorzitter van het Tropisch Instituut.
De Stichting begon als iets troostends, maar door het engagement van vele bestuurders-vrijwilligers zijn we gegroeid en professioneler geworden. Belangrijk hierbij was de uitbouw van een netwerk, bijvoorbeeld met professoren van de faculteit Geneeskunde maar ook met vele andere partners die geloofden in het project.”
“Mijn vader heeft snel gezocht naar meer structurele steunfondsen. Wij zijn als Stichting geen erkende ngo, want we zijn allemaal vrijwilligers. Al meer dan 25 jaar zijn er wel samenwerkingen met Belgische ngo’s zoals Lumos, Artsen zonder vakantie en nu Louvain Coopération en Eclosio. Er kwam een belangrijke wisselwerking tot stand tussen de Stichting en professionele ontwikkelingswerkers. In België zijn we ondertussen één van de grotere vierde pijler-organisaties (vrijwilligersorganisatie, red.). Toen ikzelf 20 jaar geleden in de Stichting ben gaan meedraaien, zijn we gegroeid van één ziekenhuis naar twee, en breidden we uit naar een multisectoraal programma, niet meer alleen gezondheidszorg maar ook onderwijs en landbouw. En al die activiteiten versterken elkaar.
Ondertussen werden beide ziekenhuizen door de staat Bénin erkend als referentieziekenhuis, waardoor zij ook – beperkte – subsidies van de staat krijgen. Maar het blijven private katholieke ziekenhuizen.”
“In Bénin zelf is de stichting Hubi & Vinciane uitgegroeid tot een belangrijke partner in streekontwikkeling in de regio Parakou. Zo werken we er samen met lokale coöperatieven in de landbouw en tonen we hoe men vooruit kan gaan. In Bénin heeft de stichting 21 personeelsleden en zijn we ingebed in 65 dorpen waar we sociaal assistenten tewerkstellen die onder meer de verschillende programma’s opvolgen en begeleiden. Het is een sterk team dat lokaal samenwerkt met lokale experten en andere ngo’s .”
De stichting heeft ook een ‘Expertengroep’ waarvan Herman Van Rompuy voorzitter is. Die Expertengroep is een grote groep mensen met diverse competenties, zoals bijvoorbeeld chirurg Reginald Moreels die in Bénin nog jaarlijks operaties uitvoert en opleidingen geeft. Er zijn landbouwkundigen, bodemdeskundigen, een bananenspecialist… allemaal personen die expertise bezitten die nuttig is voor onze werkzaamheden in Bénin. Huidig voorzitter van de Stichting is Gilles de Kerckhove, de vroegere EU-coördinator voor terrorismebestrijding. Tot slot meld ik graag dat Marcienne Houénou een sleutelrol speelt. Zij is de lokale directeur en is verantwoordelijk voor het economisch beheer.”
Wie de Stichting Hubi en Vinciane wil steunen kan dat op rekening BE14 7865 8929 4683. Voor projectsamenwerking i.v.m. lokale startups en initiatieven rond entrepreneurschip in Benin, contacteer Pascale.VanAssche@ppd.com.
Hoe Herman Van Rompuy dankzij Afrika zijn echtgenote leerde kennen
“Ik zat op het vliegtuig, terugkerend vanuit Nairobi na een fotosafari in Kenia en Tanzania. En zij (echtgenote Geertrui, red.) was als studente mee geweest op een expeditie naar de Mount Kenia. Dat was in 1975. Het grote toeval wilde dat we naast elkaar werden gezet in het vliegtuig richting Brussel. We raakten aan de praat boven het Victoriameer in Oeganda. En de rest is geschiedenis. Liefde voor Afrika heeft dus een dubbele betekenis voor mij: liefde voor Afrika en liefde in Afrika.”