De stem van de studenten omtrent de omschakeling naar afstandsonderwijs

Tijdens het tweede semester van academiejaar 2019-2020 stapte de FEB, net als alle instellingen voor hoger onderwijs, op enkele dagen tijd over naar afstandsonderwijs door COVID-19. Zowel voor studenten als docenten was dit een complete aanpassing. Om de ervaring van studenten omtrent deze omschakeling naar afstandsonderwijs in kaart te brengen, werd in juli 2020 een bevraging uitgestuurd. 842 studenten uit onze faculteit lieten hun stem horen. Op basis van deze resultaten, krijgen we een beeld van hoe studenten zich tijdens deze periode voelden en op welke manier toekomstig afstandsonderwijs beter aangepakt kan worden.

ALGEMENE BELEVING VAN DE OMSCHAKELING NAAR AFSTANDSONDERWIJS

De omschakeling naar afstandsonderwijs voor de vakken werd door 44,3% van de studenten als eerder positief of zeer positief onthaald. Studenten die deze vraag beantwoordden, kunnen we opdelen naargelang het gevolgde studieprogramma en de taal van de opleiding. Wanneer we kijken naar de taal van de opleiding, zien we dat 48,4% van de studenten in een Nederlandstalige opleiding het afstandsonderwijs positief onthaalden in vergelijking met 27,7% studenten in een Engelstalige opleiding. De minder positieve beoordelingen bij de Engelstalige opleidingen zijn wellicht niet zozeer te wijten aan de onderwijstaal, maar zeker ook aan de aanwezigheid van internationale studenten, die in veel opzichten sterker werden geïmpacteerd door de pandemie: ze verbleven in een ‘vreemd’ land ver van hun familie, dus de gevoelens van onzekerheid en isolatie speelden bij hen gemiddeld veel sterker. Wanneer we kijken naar het studieprogramma dat de studenten volgden, zien we dat de bachelorstudenten (40,8%) de omschakeling minder positief hebben ervaren in vergelijking met niet-bachelor studenten (49,9%). Wanneer we specifiek kijken naar de online colleges, zien we dat ongeveer de helft van de studenten dit als positief of zeer positief heeft ervaren (53,5%).

Hoe heb je de omschakeling naar afstandsonderwijs voor de vakken ervaren?

HET GEVOEL VAN DE STUDENTEN: WERKDRUK EN MENTAAL WELZIJN

In de bevraging werd bij studenten gepeild naar het effect op enerzijds hun gevoel van werkdruk en anderzijds het mentaal welbevinden bij de omschakeling naar afstandsonderwijs. Als we kijken naar de resultaten met betrekking tot de werkdruk, geven studenten aan dat deze in belangrijke mate is toegenomen tijdens het tweede semester. Meer dan 50% van de studenten geeft aan een toename te hebben ervaren. In de bevraging geeft bijvoorbeeld 54,1% van de studenten aan dat ze meer tijd moesten besteden aan hun studies om hetzelfde resultaat te bereiken. Naast een toename van de werkdruk zien we, in vergelijking met het eerste semester, ook een belangrijke toename in stress (62,3%), faalangst (52%) en eenzaamheid (79,8%). Uit de resultaten blijkt dat 55,6% van de studenten stress heeft ervaren enkel en alleen door het online leren. 86,9% van de studenten heeft het echte contact met medestudenten gemist tijdens de lockdown. Studenten gaven aan dat dit minder het geval zou zijn bij een combinatie van online en on-campus onderwijs, omwille van meer mogelijkheden tot interactie. Bijkomend geven studenten aan dat ze tijdens het tweede semester minder structuur (54,8%) hebben ervaren en minder gemotiveerd (59,1%) waren. Studenten ervaren meer structuur wanneer lesmateriaal en lesopnames tijdig en met vaste regelmaat ter beschikking worden gesteld, en wanneer de afspraken, verwachtingen en doelstellingen tijdig gecommuniceerd worden. Op die manier kan de student zelf een betere structuur hanteren.

DIGITAAL ONDERSTEUNINGSAANBOD TIJDENS DE OMSCHAKELING NAAR AFSTANDSONDERWIJS

Er zijn heel wat manieren om studenten digitaal te onder steunen, maar deze blijken volgens studenten niet altijd effectief te zijn voor het verwerken van de leerstof of het bevorderen van de motivatie. Digitale ondersteuningsvormen die studenten als positief ervaarden voor het verwerken van de leerstof zijn: een vooraf opgenomen monitoraat (73,2%), een live online monitoraat (73,1%) en het digitaal ondersteuningsaanbod via het online leerplatform Toledo (82,2%). Digitale ondersteuningsvormen die bevorderlijk waren voor de motivatie van de studenten zijn: een opgenomen monitoraat (40,6%), een live monitoraat (47,1%), het digitaal ondersteuningsaanbod via het online leerplatform Toledo (52,1%) en het contact met de studieloopbaanbegeleiding (47,1%). Los van de enquête blijkt dat de studieresultaten van het academiejaar 2019-2020 gemiddeld iets hoger lagen dan voorgaande jaren.

FEEDBACK IN TIJDEN VAN AFSTANDSONDERWIJS Feedback is cruciaal om studenten te activeren en het leren te optimaliseren, in de bevraging werd hier dan ook ruime aandacht aan besteed. Wanneer de studenten gevraagd werden of ze voldoende feedback kregen, zien we dat ze hier enigszins wat negatief tegenover stonden (43%). We zien dat de meerderheid van de studenten in een Engelstalige opleiding (54,5%) onvoldoende feedback heeft ontvangen, in vergelijking met 40% van de Nederlandstalige studenten. Als we kijken naar het studieprogramma zien we dat bachelorstudenten (46%) ook minder het gevoel hebben voldoende feedback te hebben ontvangen, in vergelijking met niet-bachelor studenten (38,4%). Bovendien vindt de meerderheid van de studenten (52,4%) dat ze, ten opzichte van face-to-faceonderwijs, minder feedback hebben ontvangen in afstandsonderwijs.

Wanneer er wordt gekeken naar de manier waarop studenten feedback hebben gekregen en hoe ze dit ervaren hebben, worden voornamelijk online feedbackvormen met student-docent interactie gewaardeerd. Wanneer er minder gericht of minder contact met de docent bleek te zijn tijdens de feedback, zien we dat de appreciatie lichtjes daalt. De feedbackvormen MyPortfolio (53,9%), een dashboard (53,1%) of een quiz of poll (61,3%) werden minder positief gescoord dan bijvoorbeeld feedback tijdens een individuele sessie online (77,5%), een groepssessie online (79,7%) of via een kennisclip (75%).

Hoewel slechts 33,2% van de studenten aangeeft voldoende feedback te hebben ontvangen tijdens het afstandsonderwijs, zou 72,1% van de studenten in de toekomst graag online feedback willen (blijven) krijgen. Studenten verkiezen hierbij individuele/mondelinge feedback boven algemene of schriftelijke feedback. Eén van de goede praktijken die werd aangehaald door de studenten is het organiseren van een live oefensessie of vragen rondje waarin feedback gevraagd kan worden.

Ik kreeg voldoende feedback bij afstandsonderwijs

WAT KAN BETER EN WAT LIEP AL GOED VOLGENS DE STUDENTEN Uit de resultaten is af te leiden dat studenten het moeilijker hadden om te plannen (51,9%). Zo geeft 31,2% van de studenten aan dat ze niet goed op de hoogte waren van deadlines en andere belangrijke informatie. Bijkomend vindt de meerderheid van de studenten (51,7%) dat er teveel gebruik gemaakt werd van zelfstudie aan onze faculteit. Zoals eerder al vermeld hebben studenten (54,1%) het gevoel dat ze gedurende de periode van afstandsonderwijs meer tijd moesten spenderen aan hun studies voor hetzelfde resultaat. De grootste meerwaarde van afstandsonderwijs is volgens studenten het zich niet moeten verplaatsen naar de campus (78,8%), het kunnen werken op een eigen tempo (69,2%) en een eigen structuur kunnen hanteren voor de vakken (54,3%) (zoals grotere gehelen per vak studeren).

TOEKOMST VAN AFSTANDSONDERWIJS? Uit de bevraging blijkt dat on-campus onderwijs onmisbaar is, maar dat er in de toekomst zeker ruimte is voor digitaal onderwijs. De gemiddelde gewenste online lestijd van de studenten ligt op 41,7% van het totaal aantal lesuren. Heel wat les- of werkvormen kunnen volgens de bevraging perfect online ingevuld worden (denk maar aan bijvoorbeeld puur theoretische vakken). Studenten waarderen online onderwijs, maar eerder ter ondersteuning van on-campus onderwijs dan in een volledig online setting, zoals noodgedwongen het geval was omwille van covid-19.

De studenten gaven aan dat leeractiviteiten zoals feedback krijgen en oefeningen, toepassingen of opdrachten maken, online zou mogen blijven doorgaan in de toekomst. Werkcolleges, practica en groepswerk zien ze daarentegen liever on-campus plaats vinden. De meeste digitale feedback vormen, ondersteuningsvormen, lesvormen, tools ... die in de bevraging aan bod kwamen, werden overwegend positief onthaald. Studenten zien voornamelijk een live vragenuurtje (65,4%), live hoorcollege via videoconferentie (60,8%), opgenomen les zonder publiek (72,2%) (zoals een PowerPointpresentatie met voice-over of een instructievideo), discussieforum (59,8%), online toets of quiz (58%) en een opdracht/taak via Toledo (63,4%) graag terug komen in afstandsonderwijs. Daarnaast worden lesopnames door de studenten sterk gewaardeerd, zelfs indien de les on-campus plaatsvindt. Lesopnames kunnen namelijk (opnieuw) bekeken worden door (werk)studenten, bij ziekte, tijdens de blok, bij internetproblemen ... enzoverder. De studenten waren minder enthousiast over zelf studiepakketten op Toledo of een ander platform (28,6%), portfolio-opdrachten (10,5%) en een live brainstorm (23,6%). Daarbovenop vond 39,1% van de studenten een opgenomen hoorcollege uit een eerder academie jaar geen meerwaarde binnen toekomstig afstandsonderwijs.

CONCLUSIE De resultaten uit de bevraging geven ons een beeld van hoe studenten het afstandsonderwijs tijdens het tweede semester van vorig academiejaar hebben ervaren, maar bieden ons ook handvaten voor toekomstig afstandsonderwijs. Zo kan er in de toekomst extra aandacht besteed worden aan het welbevinden van en de interactie met bachelorstudenten en studenten in een niet-Nederlandstalige opleiding. Uit de bevraging blijkt namelijk dat zij het afstandsonderwijs negatiever hebben ervaren dan studenten uit een Nederlandstalige opleiding of niet-bachelor studenten. Om de kwaliteit van het toekomstig afstandsonderwijs te waarborgen, is het naar analogie met on-campus onderwijs belangrijk om in te zetten op het geven van (individuele) feedback en het bieden van structuur voor de lessen en het vak in het algemeen (bijvoorbeeld via Toledo). Daarnaast is het belangrijk om op regelmatige basis duidelijk te communiceren naar studenten en ruimte te bieden om in interactie te gaan met elkaar of met de docent (bijvoorbeeld via een vragenuurtje, een discussieforum ...). De resultaten tonen aan dat studenten het waarderen wanneer er live-lessen plaatsvinden en er een lesopname aangeboden wordt. Bovenstaande elementen kunnen docenten helpen bij de vormgeving van het afstandsonderwijs.

Voor meer informatie en ondersteuningsmateriaal met betrekking tot de omschakeling naar digitaal onderwijs kun je terecht op FEBnet. Heb jij nog tips of good practices die je wil delen? Mail deze gerust naar education.feb@kuleuven.be.

Ellen De Ketelaere