De Francqui-Prijs, ook wel de Belgische Nobelprijs genoemd, gaat dit jaar naar drie economen van de KU Leuven: Laurens Cherchye, Bram De Rock en Frederic Vermeulen. Meteen een unicum in de geschiedenis van de prijs, want nog nooit eerder waren er drie laureaten. Een perfecte illustratie van wat team science kan betekenen. Alle drie de laureaten hebben tevens hun roots aan de KU Leuven Campus Kulak in Kortrijk. Prof. Cherchye ligt aan de basis van het Kortrijkse onderzoeksteam samen met prof. De Rock – tegelijk prof aan Kulak en aan de ULB - en met zijn Leuvense collega prof. Vermeulen, die zelf ook aan de Kulak studeerde.

De drie economen, verbonden aan de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, ontwikkelden samen een methodologie waarmee ze de keuzes van individuele gezinsleden en de verdeling van geld en tijd binnen gezinnen op een betrouwbare manier kunnen verklaren én voorspellen. De jury prijst het onderzoek voor de belangrijke maatschappelijke relevantie: het maakt scherpe conclusies mogelijk over de impact van overheidsmaatregelen, zoals bijvoorbeeld een hervorming van de personenbelasting of de wetgeving rond echtscheidingen, op de gezinsbeslissingen en het daarmee gepaard gaande individuele welzijn.

De focus van het bekroonde onderzoek is de analyse van het keuzegedrag van individuen in gezinnen, op basis van het ‘collectieve model’. Dit economische model uit de late jaren 80 houdt expliciet rekening met het feit dat individuen in gezinnen eigen voorkeuren hebben. De laureaten breidden dit model verder uit en ontwikkelden een methodologie waarmee de keuzes van gezinsleden en de verdeling van geld en tijd binnen gezinnen niet alleen kunnen worden verklaard, maar ook voorspeld.

Vooral in die voorspellingskracht schuilt de enorme maatschappelijke bijdrage van dit onderzoek. De invloed van nieuwe beleidsmaatregelen op de verdeling van geld en tijd binnen een gezin, zoals bijvoorbeeld kinderbijslag of bepaalde belastingtarieven, kunnen op deze manier beter geëvalueerd worden. Bovendien biedt de methodologie onder meer de mogelijkheid om armoede en ongelijkheid preciezer te meten dan de huidige gangbare methodes. Een van de belangrijkste bevindingen tot nog toe is dan ook dat er een ongelijke verdeling bestaat van geld en tijd tussen de leden van een gezin. Meer nog, in de standaardarmoedecijfers wordt de armoede van vrouwen binnen een gezin systematisch onderschat.

“Studies rond consumentengedrag veronderstellen doorgaans dat gezinnen zich gedragen als één enkele beslissingsnemer, de zogenaamde unitaire benadering. Ook voor de invoering van nieuwe overheidsmaatregelen wordt hier te vaak van uitgegaan, terwijl een gezin complexe interacties en verschillende onderhandelingsposities tussen zijn leden kent. Het is door onze kritische blik op de unitaire benadering en onze gedrevenheid als wetenschapper om de wereld te verklaren en te veranderen dat we deze methodologie ontworpen hebben”, zeggen Laurens Cherchye, Bram De Rock en Frederic Vermeulen.

Kracht van deze methodologie is dat ze ook vertaald kan worden naar andere maatschappelijk bijzonder relevante domeinen. Zo kan ze bijvoorbeeld de basis vormen voor nieuwe modellen voor het analyseren en voorspellen van het productiegedrag van bedrijven in functie van de financiële beperkingen waarmee deze geconfronteerd worden.

De drie laureaten richtten een tiental jaren geleden samen de onderzoeksgroep GARP (Group for the Advancement ofRevealed Preference) op, bestaande uit een twintigtal onderzoekers van de KU Leuven en de Université libre de Bruxelles.Ze zijn naar eigen zeggen erg verheugd dat de Francqui-Prijs voor de eerste keer aan meerdere onderzoekers tegelijkertijd toegekend wordt. Het toont de kracht van hun samenwerking en hun complementaire expertises aan, een type voorbeelddat in academisch onderzoek het geheel meer is dan de som van de delen.