VREDE ‘Weinigen weten nog waarom het Europese project van integratie werd opgestart. Na de Tweede Wereldoorlog wou men eindelijk duurzame vrede op het Europese continent. Europa was in de vorige eeuwen het strijdtoneel geweest van vele oorlogen. Het moest maar eens gedaan zijn met mekaar de kop in te kloppen. Maar die laatste wereldoorlog, dat is 75 jaar geleden. Niemand van ons heeft die oorlog bewust meegemaakt. Wij hebben het wel nog van horen zeggen uit eerste hand. Maar voor onze kinderen en zeker onze kleinkinderen is dat echt verre geschiedenis.’ ‘En toch is die vredesgedachte actueler dan ooit. Ook nu nog woedt er een oorlog op het Europese continent, in Oost-Oekraïne, waar al niet minder dan 13.000 doden zijn gevallen. En u herinnert zich zeker nog de oorlogen in de Balkan in voormalig Joegoslavië op het einde van vorige eeuw. Dichter bij huis kunnen we de rellen in Noord-Ierland aanhalen. Velen weten niet dat daar 3.000 doden bij zijn gevallen. Gelukkig kon in The Withdrawal Agreement een nieuwe fysieke grens tussen Ierland en Noord-Ierland vermeden worden. Was dat niet gebeurd dan was het niet denkbeeldig dat het bloedvergieten daar weer zou begonnen zijn. Dat alles herinnert er ons aan dat de vredesgedachte van het Europese project nog niets aan actualiteit heeft ingeboet.’

DEMOCRATIE Voor de voormalige voorzitter van de Europese Raad zijn er naast de vredesgedachte nog twee andere redenen voor de Europese integratie: het verankeren van de democratie en het brengen van welvaart. Herman Van Rompuy: ‘Wij vinden de democratie als vanzelfsprekend. En toch is dat nog maar een recent politiek stelsel in Europa. Duitsland kende, vóór de Nazi’s er aan de macht kwamen, nog maar 15 jaar democratie, van 1918 na het keizerrijk tot 1933. En in Italië was de ervaring met de moderne democratie nog minder lang, niet eens vijf jaar na Wereldoorlog I tot in 1922 toen Mussolini de macht veroverde. En laat ons in België toch ook nederig blijven. Vrouwen hebben pas in 1948 in ons land stemrecht gekregen. Dus de helft van onze bevolking was hiervan tot die datum van het democratische besluitvormingsproces uitgesloten. Daarmee waren wij een van de laatste van de moderne democratieën om dat in te voeren. De strijd om de democratie is ook nooit gestreden. Zie maar naar Hongarije en Polen, beide EU-lidstaten, waar de democratische rechtsstaat onder druk staat.’

WELVAART De derde pijler waarop het Europese project rust is het streven naar voorspoed, kortom het brengen van welvaart. Na de wederopbouw na de oorlog, dankzij het Amerikaanse Marshallplan, moest economische samenwerking de welvaart vergroten. Met eerst de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) in 1951 werd daarna in 1957 de Europese Economische Gemeenschap (EEG) opgericht met zes lidstaten. België was daar één van. De opening van de grenzen moest de onderlinge handel bevorderen. Elke lidstaat kon zijn specialiteiten ontwikkelen. En of dat gewerkt heeft. In goed 12 jaar tijd is de welvaart in die zes kernlanden van de EEG verdubbeld, in reële termen.’

De Britten beseffen het nog niet, maar de kost van non Europe zal er zeer hoog oplopen. In de onderlinge relatie tussen VK en EU zijn zij veel meer afhankelijk van ons dan wij van hen. Liefst 45% van de Britse export gaat naar de EU-27, terwijl van de EU-export er slechts zo’n 8% naar het VK gaat. De Britten hebben dus veruit het meest te verliezen bij een No Deal. Gelukkig beseffen velen in België dat de EU de levensader van onze welvaart is. En hoe kleiner een land is hoe groter het buitenland, zoals Mark Eyskens ooit zei. Dus voor ons is de EU nog belangrijker dan voor een groot land zoals pakweg Frankrijk. Zonder de EU zal België niet overleven.’

BLOK VAN 500 MILJOEN Nu de Britten weg zijn, wordt het weer business as usual in de EU? ‘Neen, zegt Herman Van Rompuy, er zijn veel problemen en uitdagingen die dringend moeten worden aangepakt, zoals migratie, terrorisme, klimaat en milieu, innovatie, … Alleen met een gemeenschappelijke aanpak kunnen we dit met succes doen. En ook op handelsvlak kan alleen een blok van 500 miljoen inwoners een vuist maken tegen supermachten zoals de VS en China. Herinner u hoe die kleine Luxemburger Juncker Amerikaans president Trump kon overtuigen om een pauze in de handelsspanningen tussen de VS en de EU in te bouwen, en invoerheffingen op onze producten kon vermijden. Omdat hij uit Luxemburg kwam? Neen, omdat hij de hoogste vertegenwoordiger was van een Unie van 500 miljoen inwoners. We mogen de kracht van onze eenheidsmarkt nooit onderschatten.’ Een punt waar Herman Van Rompuy zich ook zorgen over maakt is defensie. Sinds Trump de plak zwaait in de VS blijkt het opeens niet meer zo vanzelfsprekend dat we onvoorwaardelijk op de NAVO kunnen rekenen. Na het vertrek van de Britten blijft er nog maar één militaire grootmacht in de EU over, nl. Frankrijk. Het is geen toeval dat meteen na de aankondiging van de Brexit er gesprekken over een ‘Europees leger’ werden gelanceerd. We hebben eigenlijk wel wat middelen, maar die zitten hopeloos verdeeld, met veel soorten vliegtuigen en voertuigen en geen eenheid van bevel.’

ENTHOUSIASME Voor Herman Van Rompuy is het zaak dat we bij de bevolking weer meer enthousiasme kunnen opwekken voor het Europese project. ‘Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, probeert dit te doen met de Green Deal die tegen 2050 Europa het eerste klimaatneutrale continent van de wereld moet maken. Ze kan daarbij rekenen op een overweldigende steun van het Europees Parlement en van de regeringsleiders.’

BREXIT Het slotwoord van Van Rompuy was dan toch weer voor de Britten en hun Brexit. ‘Weet u, tijdens mijn vijfjarig presidentschap heb ik nooit enige tegenwerking van de Britten ervaren. Integendeel, hun competentie heeft mij vaak aangenaam verrast. Ook daarom is hun vertrek een verlies. Maar ik sluit niet uit dat ze ooit zullen terugkeren. De jonge Britten willen niet uit de EU. Zij zien door de Brexit hun toekomstmogelijkheden gefnuikt: vrij gaan studeren en werken in de EU wordt na de Brexit niet meer zo gemakkelijk. Echt zo jammer dat het VK eruit trekt. Maar zoals ik al eerder zei, ze zullen in de komende jaren de kost van non Europe ondervinden.’

Fa Quix