Het is wel zo dat sinds 2019 de Europese Unie wel wat meer uitgesproken meningen heeft laten optekenen ten opzichte van China. En zo werd China sinds maart 2019 als een 'systemische rivaal' gecatalogeerd.

MOET CHINA ALS EEN RIVAAL WORDEN BESCHOUWD? EN NIET EERDER ALS EEN ECONOMISCHE PARTNER? De Europese Unie zelf spreekt van systemic rival, dus dat wil zeggen dat we China toch als een economische en politieke mogendheid moeten beschouwen waar rekening mee gehouden moet worden en waar we zaken mee wensen te doen maar ook dat we niet kunnen doen alsof onze neus bloedt. We geven aan dat wie zaken doet met de Europese Unie, economische maar ook humanitaire en sociale normen en waarden zal moeten respecteren. Dus in die nota staan een aantal aandachtspunten waar Europa en China in de toekomst over moeten discussiëren en dat gaat dan over economie en technologie maar inderdaad ook over sociale rechten bijvoorbeeld.

WE ZAGEN RECENT OOK HET CONFLICT ROND TIKTOK TUSSEN AMERIKA EN CHINA. HOE MOETEN WE DIE CONFRONTATIE INSCHATTEN? Filip De Beule: Trump gaat vol de confrontatie aan, hij ligt echt op ramkoers met China. Trump verwoordt de zaken soms (te?) direct, maar hij heeft wel een punt over bepaalde praktijken van markttoegang, staatsinmenging, vrije handel, productie, technologie etcetera met China. De vraag blijft of je dat op deze manier moet spelen: een te harde stijl zou contraproductief kunnen werken. Wel, ik kan u zeggen dat de zachte hand ook niets heeft opgebracht, want we hebben jarenlang de zachte hand geprobeerd. Zo hebben kamers van koophandel jarenlang tevergeefs de behandeling van buitenlandse bedrijven in China betreffende reciprociteit aangeklaagd. Maar Trumps aanpak heeft wel meteen resultaat: plots kan China wel aan tafel komen om te negotiëren over nieuwe tarieven, over toegang voor bepaalde industrieën etcetera.

Dat is ook de reden waarom Trump Tiktok en WeChat en sommige andere kennisbedrijven op de korrel neemt. Neem bijvoorbeeld Google of eBay of andere bekende, internationale spelers op de ICT-markt. Zij hebben geen toegang tot de Chinese markt. Ze worden al jaren afgeblokt vanwege het feit dat ze bijvoorbeeld weigeren toe te geven aan de censuur in China. In China heb je alleen maar de Chinese zoek-engines. Het is duidelijk dat een soort van reciprociteit nodig is.

TRUMP WIL NU TIKTOK EN WECHAT AFBLOKKEN OM DE SIMPELE REDEN DAT HET UIT CHINA KOMT. TERWIJL CHINA GERICHTE CENSUUR LIJKT DOOR TE VOEREN, EN DAT IS IETS ANDERS DAN GEWOON IETS AFBLOKKEN OMDAT HET SIMPELWEG AMERIKAANS IS. Ja, dat klopt wel, Tiktok en WeChat zijn inderdaad twee Chinese apps, alhoewel Tiktok heeft geprobeerd om die link met China wat te verbreken door de organisatie op te splitsen in een Amerikaanse en een Chinese arm. Maar uiteraard is informatie zeer makkelijk deelbaar. Het gaat dan niet alleen over video's. Zoals we weten, wanneer we een bepaalde app installeren, delen we niet alleen de informatie die we op die app plaatsen, maar ook waar we zijn, wat we in andere apps melden, enz. Dat is een probleem, maar dat is natuurlijk niet het probleem van Tiktok alleen. Dat is een probleem van sociale media. Het feit dat het in de wet in China is ingeschreven dat bedrijven informatie moeten delen met de overheid, is eigenlijk de extra barrière die er nu voor zorgt dat er een probleem is. Ook al beweren Chinese bedrijven dat ze dat niet doen, is irrelevant. Het feit dat ze het wel moeten en zouden doen, is het probleem. Als we open willen zijn en wederkerige handel willen drijven, wel dan zou de wetgeving moeten veranderd worden zodat bedrijven niet kunnen verplicht worden om informatie te delen en censuur toe te passen. Maar het is duidelijk dat China daar niet wenst op toe te geven.

CHINA EVOLUEERT SNEL INZAKE TECHNOLOGIE EN PRODUCTIE. NIEUWE UITVINDINGEN WORDEN SNEL IN PRODUCTIE GEBRACHT EN OP GROTE SCHAAL. ALS HET DAN NIET WERKT NEMEN ZE HET VAN DE MARKT, ALS HET WEL WERKT GAAT DE PRODUCTIE IN VERSNELD TEMPO DOOR. KAN HET WESTEN, WAAR ALLES GRONDIG GECONTROLEERD WORDT VOORALEER HET OP DE MARKT KOMT WEL VOLGEN? Er zijn een aantal aspecten aan die vraag: enerzijds de langetermijnvisie Het is inderdaad zo dat China wel geduldig is om bepaalde dingen door te voeren, bijvoorbeeld als bedrijven of bepaalde sectoren worden gepromoot. Dan is het zo dat ze dat in een vijfjarenplan steken en er wordt dan inderdaad geld ingepompt bijvoorbeeld voor groene energie, elektrische motoren etc.

Anderzijds heb je het feit dat Chinezen nieuwe producten en diensten sneller wensen uit te proberen. Het kan dus ook de cultuur van “ondernemer zijn”. Er is nu wel wat te doen in onderzoek over migrantenondernemers. Als er één rolmodel is voor die migrantenondernemers, dan zijn het wel Chinezen. Die hebben dat in zich, want die doen dat ook in eigen land. Vandaar dat ze ook risicovolle zaken durven uitproberen, denk ik.

IS DE ECONOMISCHE GROEI IN CHINA DUURZAAM? ER WORDT BIJVOORBEELD OOK VEEL GEÏNVESTEERD IN HET BUITENLAND. Ik zie wel dat de groeicijfers nu al een tijdje aan het dalen zijn. Sommigen doen daar wat paniekerig over, maar het is nu eenmaal eenvoudiger om hoge groeipercentages te realiseren bij een lager BBP. Dus het is maar normaal dat de economische groei na een tijdje wat zakt. Bovendien is de Chinese economiee en continentale economie waarbij je niet spreekt over één economie, maar over ettelijke economieën. Je kunt bijvoorbeeld bepaalde rijke steden niet vergelijken met andere meer binnenlandse regio 's die toch nog veel minder ver gevorderd zijn in economische termen dan de rijke kuststreek. Dat zorgt ervoor dat de economische groei ook varieert van regio tot regio. De armere regio kan wel nog wat meer groeien dan de rijkere regio in termen van percentage.

Nu, we zien wel dat er stilaan wordt overgeschakeld van een exportgericht model naar een meer consumptiegedreven economie.Maar ook dat, zoals alle transformaties, is een proces van langere duur en ook met de nodige pijn.

Geen enkel ander land heeft zo’n transformatie kunnen doormaken zonder de nodige groeipijnen. En in China gebeurt dat ook. Er is bovendien een overschakeling weg van bepaalde arbeidsintensieve sectoren. Veel investeringen zijn nu verplaatst naar Vietnam of Bangladesh. Ook Cambodja is een favoriete bestemming van veel Chinese, of overzeese Chinese investeerders. En dus ja die groei naar wat meer innovatieve, hogere toegevoegde waarde-economie leidt wel tot wat sociale pijn. Bovendien zet de Chinese overheid sterk in op investeringen in hun Belt and Road Initiative, een geopolitiek instrument dat de economische maar ook politieke relaties met heel wat landen niet alleen langs de voormalige zijderoute maar in andere contreien een nieuwe impuls geeft voor China als opkomende wereldmacht.

TOCH BLIJFT CHINA OOK IN EIGEN LAND MAAR INVESTEREN. ZE INVESTEREN AL DECENNIA IN INFRASTRUCTUUR EN ZE WILLEN DE ARMOEDE WEGWERKEN. EN HET LUKT HEN OOK VOOR EEN GROOT DEEL. HOE KUNNEN ZE DIT VOLHOUDEN? Filip De Beule: Wanneer je inderdaad een heel continent wil betrekken in een economie dan moet je infrastructuurwerken doen. Maar er is ook al eens een keer een bridge to nowhere, zoals wij dat ook in de jaren 60 hebben gedaan. In elke regio bestaat het fenomeen dat je denkt van: “wat is dat nu? Een brug die gewoon stopt?” Dus ook dat is in China zeer zeker het geval. Er zijn zelfs miljoenensteden gebouwd waar geen kip woont. Dat zijn vastgoedmakelaars, die de markt toch verkeerd hebben ingeschat. Onvermijdelijk heeft dat tot een vastgoedbubbel geleid. Zal die ontploffen? Dat is moeilijk om in te schatten. Er worden barrières opgericht voor aankoop van vastgoed die hoger zijn dan bijvoorbeeld in Amerika. Dus wie niks heeft, kan geen appartement kopen. Zoveel is duidelijk. In tegenstelling tot Amerika, waar Jan en alleman eigenlijk een lening kon krijgen om iets te kopen. De voorafbetaling in China is 20 tot 40 procent. Anderzijds heeft dat geleid tot een probleem met kredieten. De schuldgraad in China neemt sterk toe. Sommigen zeggen dat dat al onhoudbaar is. Maar ook dat is weer zeer moeilijk om in te schatten, want de data daarover zijn toch niet altijd eenduidig. Wat we wel kennen is de schuldgraad van de overheid, en die blijft nog altijd beperkt. Dus op dat vlak hebben ze nog wel wat mogelijkheden ook al neemt die schuldgraad ook toe. Waarom kunnen ze zich een hoge schuldgraad veroorloven? Als je veel groei hebt, vergoedt dat eigenlijk de schuldgraad. Dat is het verhaal van de jaren 60 bij ons. Lenen is niks als je zes of tien procent groeit per jaar. Maar als natuurlijk de groei begint te dalen en de schuld begint toe te nemen dan is er op een bepaald moment toch wel een probleem.

TIJDENS DE FINANCIËLE CRISIS KREEG ITALIË GEEN HULP VAN LANDEN BINNEN EUROPA, MAAR WEL VAN CHINA. OP DIE MANIER VERGROOT CHINA ZIJN INVLOED IN EUROPA. EN ZE KOPEN OOK BEDRIJVEN OP, ZOALS BV. VOLVO. WORDT CHINA DAN UITEINDELIJK DE WINNAAR ALS WERELDMACHT? MOETEN WE DAAR REKENING MEEHOUDEN? Zoals altijd als het wat slechter gaat, is China de eerste om hun diensten aan te bieden. Het is zo dat politici dat ook graag hebben. Ze schurken zich graag aan bij Chinese investeerders of politici als de nood hoog is. In Europa zijn er wel verschillende blokken. Doorheen de tijd zijn ze in het zuiden altijd wat meer pro China geweest dan in het westen en in het noorden hoewel het VK ook vaak de luis in de pels was met hun pro Chinese houding. De verkoop van Europese bedrijven aan China was op een bepaald moment zeer sterk, maar dat is de laatste jaren wel wat teruggelopen. Er is nu ook een soort screening organisme in het leven geroepen om investeringen te controleren. Bijvoorbeeld een overname die nu niet meer zou kunnen doorgaan, denk ik, is Kuka, een Duits bedrijf dat robotica produceert. Dat is een product van de toekomst, laten we wel wezen en dat is verkocht aan een Chinese speler. Maar dat zou nu niet meer het geval zijn vanwege de veranderde houding ten opzichte van China.

IS DAT SINDS 2019 OF SINDS WANNEER IS DIE VERANDERDE HOUDING GEKOMEN? Het strategische outlook rapport dateert inderdaad van 2019 maar er is al wel langer sprake over, want sinds het verdrag van Lissabon is de bevoegdheid over investeringen overgegaan van de nationale overheden naar het Europees niveau. En dus eigenlijk zouden bilaterale investeringsakkoorden op het Europese niveau moeten worden afgesloten. Europa probeert dat alvast te realiseren en zo ligt er sinds 2013 een CAI voor, een Comprehensive Agreement on Investment van de EU met China.

Maar er is nog steeds geen akkoord. Ik lees nu weer dat gepoogd wordt om dat in 2020 af te ronden, maar het probleem is het verschil in benadering. Wij spreken over een Comprehensive Agreement on Investment en in China spreken ze over een Bilateraal Investeringsakkoord. Dat wil zeggen dat de omvang die wij voor ogen hebben veel breder is dan de omvang die China voor ogen heeft. Wij willen typisch ook een aantal artikels over mensenrechten, over sociale rechten, enz. terwijl China dat duidelijk niet wil. Voor China hoort dat niet in een investeringsakkoord.

IN CHINA LIJKT CORONA OOK MEER ONDER CONTROLE DAN IN EUROPA. IS DAT WINDOWDRESSING? KAN HET ZIJN DAT WE EEN SERIEUZE ACHTERSTAND AAN HET OPBOUWEN ZIJN TEN OPZICHTE VAN CHINA EN TOV AZIË IN HET ALGEMEEN? Corona komt duidelijk uit China. Enerzijds omdat het – en daarhebben we het al over gehad – een land is met verschillende economieën. Je hebt er nog markten waar levende beesten worden verkocht en daarnaast bij wijze van spreken een hoogtechnologische wolkenkrabber voor online business. Ze zijn eigenlijk een land van vele stromen. Ze hebben heel achtergestelde streken en tegelijk hoogtechnologische diensten en producten. Anderzijds zou je kunnen zeggen dat hun cultuur ervoor zorgt dat zij meer doen voor het publieke goed. Het is duidelijk dat bepaalde culturen anders handelen. Enerzijds heb je wat Hofstede Indulgence of Restraint noemt. Het is duidelijk dat wij Bourgondiërs zijn en dat Chinezen op dat vlak toch wel wat meer discipline aan de dag kunnen leggen. Bovendien moeten ze het ook vanwege de autoritaire staat. Anderzijds heb je het individualisme versus het collectivisme. In China is het publieke goed belangrijk en zo ook de clan, de familie, eerder dan het individu.

HET GEMEENSCHAPPELIJKE PRIMEERT OVER HET INDIVIDUELE. BIJ ONS IS DAT ANDERSOM. Ja, inderdaad, het individualisme wordt bij ons zeer hoog ingeschat, terwijl dat daar veel minder is, uiteraard samen met een overheid die u kan verplichten om thuis te blijven. Het is in elk geval wel zo dat het niet alleen politiek is, want anders zou het in China beter onder controle zijn dan in bijjvoorbeeld Taiwan. Taiwan is één van de rolmodellen denk ik, waar we naar moeten kijken om het virus te behandelen, eerder dan China. Dus het heeft ook wel met cultuur te maken.

Economisch is de impact van Corona waarschijnlijk iets minder, aangezien ze natuurlijk veel minder lang onder coronaquarantaine hebben moeten leven. Hoewel de impact in China toch ook niet te onderschatten is. Dreigen wij daarmee een economische achterstand op te lopen? Het is te zien hoe je dat bekijkt. Het is wel zo dat zij inderdaad vanwege hun behandeling van de coronacrisis wat sneller terug hun nationale economie op gang kunnen trekken. Maar we moeten dat niet overroepen,want China heeft nog een grote achterstand in termen van inkomen en welvaart. Dat is veel verbeterd, maar je kunt dat toch niet vergelijken met de EU. Een tweede luik hieraan is ook dat als de wereldeconomie niet helemaal terug aanslaat, de Chinezen daar ook onder lijden want China is nog altijd een belangrijke productieplaats. Wel minder dan vroeger, maar toch. Ze zijn wel niet meer de enige productieplaats voor de wereld. Ook vanwege de handelsoorlog zijn veel fabrieken verplaatst naar andere landen. Maar het blijft natuurlijk een hele grote economie die ook in de toekomst nog zal toenemen en binnen enkele jaren de grootste economie zal worden, die we niet kunnen negeren. Dus ik denk dat we daarom ook wat over onze vrees heen moeten geraken en zaken moeten durven doen met China en Chinese bedrijven. Wanneer de ease of doing business nu eindelijk in de toekomst zal verbeteren, door hen aan de gemaakte beloftes en akkoorden te houden, zullen ook kleinere bedrijven het minder moeilijk hebben om zaken te doen in China.

DUS ZEKER GEEN ECONOMISCHE DECOUPLING? Ik denk niet dat dat een goed idee is. Uiteraard zal er wel wat hervorming van global value chains komen. Ook vanwege de coronacrisis die de afhankelijkheden in de kijker heeft gezet. Of je nu afhankelijk bent van China of van Duitsland of van een ander land. Tijdens de crisis gold op een bepaald moment het principe van “iedereen voor zichzelf”, zelfs voor de Amerikanen,zeker met Trump. Het is dus zo dat de coronacrisis de globalisering wat in twijfel trekt, maar we zullen toch moeten samenwerken om een bepaalde dingen te kunnen realiseren. Bijvoorbeeld hetmilieu, waar ook China, laten we eerlijk zijn, veel op inzet. Ze zijn uiteraard ook weer op dat vlak een voorbeeld van uitersten: de meest vervuilende natie ter wereld, maar toch hebben zij een progressief milieubeleid met bijvoorbeeld de meeste zonnepanelen en elektrische wagens. Hoe dan ook is het zo dat we China toch meer als een strategische partner zullen moeten beschouwen

. Hilde Roos