Voor eventuele lezers die info van twee jaar geleden als enigszins out-of-date zouden beschouwen, volgende call-to-action om hierna zeker door te lezen: gezondheidsrisico’s met een pandemisch potentieel als drijfveer tot versnelde innovatie zijn toen, amper 8 maand vóór het uitbreken van corona, als specifieke uitdaging vermeld!

•Historisch onderzoek toont aan dat zowel technopessimisme (‘Everything has been invented’) als technofobie (‘Robots will take over and humans will become obsolete’) zich al regelmatig hebben voorgedaan, vaak net aan de vooravond van grote doorbraken. Zo werden vb. al in 1830 gelijkaardige uitspraken gedaan over het einde van de technologische vooruitgang, net vóór de grote volgende industrialisatiegolf getriggerd door de uitbouw van de spoorwegen. Er zijn daarbij indicaties dat dit opnieuw te gebeuren staat: ‘You ain’t seen nothing yet’. Daarbij bestaan er beslist nog tal van quick wins: “If the low hanging technological fruits have been picked, science builds us taller ladders.”

•De huidige technologie is dermate gesofisticeerd dat het moeilijker wordt om de zaken nog effectief te kunnen waarnemen en dat hulpmiddelen tot theorievorming en experimenten ter ondersteuning veel gesofisticeerder, duurder etc. moeten gebouwd worden. Dit versterkt de beeldvorming ‘dat we op de grens zitten’; zo was het echter ook in het verleden waarbij men vb. geen hulpmiddelen had om vast te stellen dat de aarde rond was of dat er nog een continent lag voorbij de horizon. Sommige huidige vraagstukken lijken ook een extra morele vraag op te roepen (vb. genetische manipulatie) waarbij het lijkt dat de vooruitgang nu een grens aan het overschrijden is en daarmee een doos van Pandora opent waarvan we de uitkomst niet begrijpen met alle risico’s vandien. Waar sommigen stellen: ‘It is not right to do this, we are playing,God!’, kan geantwoord worden ‘We have always done that (since we learned how to make fire or domesticated animals), we just have become better at it!!’

Er zijn drie cruciale elementen die technologische vooruitgang triggeren, en waarbij de Westerse samenleving gedurende een zekere periode in voldoende mate de randvoorwaarden geboden heeft: een goede interactie tussen wetenschappelijk onderzoek en technologische vooruitgang, een politiek en maatschappelijk bestel en instellingen in het algemeen die de creatie van nieuwe kennis stimuleren zonder persoonlijk veiligheidsrisico voor de betrokken denkers (‘Even if books were burned from time to time, in general this it was a better situation than the authors being burned themselves!’), en de aanwezigheid van zeer specifieke ‘focus devices’.

•In bijzonder spelen instellingen een cruciale rol of technologische vooruitgang effectief kan plaatsvinden, zij moeten zorgen voor de juiste randvoorwaarden, in bijzonder waarin wetenschap en innovatie kunnen floreren om van daaruit te komen tot technologische vooruitgang: ‘Institutions will determine whether progress will florish or perish’. Een concrete case daarbij is hoe de markt voor kennis en de distributie daarvan zorgt in de huidige samenleving, die geëvolueerd is van een ‘wheat & steel economy’ naar een zeer sterk kennis gedreven economie en optimaal georganiseerd wordt. •‘Focusing devices’ zijn zeer specifieke en bijzonder relevante problemen waar men mee geconfronteerd wordt om deze aan te pakken én waarbij oplossingen met de stand van de toenmalige technologie en kennis relatief bereikbaar zijn. In de eerste industriële revolutie was een dergelijk focus device o.a. ‘Hoe kan er water opgepompt worden uit mijnen om steenkoolontginning massaal mogelijk te maken zonder dat er ontploffingsgevaar is?’ •De focusing devices van onze tijd zijn: -Global warming & klimaatverandering -De stijging van de zeespiegel (‘Global warming’s evil twin brother’) -Het energievraagstuk inclusief opslag en hoe om te gaan met CO2 -Watertekorten en in het bijzonder zuiver water -De stijgende resistentie van bacterieën tegen antibiotica (nvdr: het volstaat bacterie te vervangen door virus en dit wordt een allusie op de huidige pandemie en de innovatieboom die uit dit specifieke focusing device is ontstaan, quasi aan de vooravond ervan …) -Massaproductie volledig op maat van de individuele klantgedreven vanuit doorgedreven digitalisering (via massale beschikbaarheid van data) en het beheer van de supply chain hiertoe) -Problemen van biologische aard zoals biodiversiteit enhet verdwijnen van de visbestanden met de reële dreiging op aanzienlijke voedselschaarste -De aangroei van obesitas en daaraan gerelateerde ziektes (in bijzonder in Amerika) -Verouderingsziektes in bijzonder de mentale zoals Alzheimer ten gevolge van een verouderende bevolking -Het beheer van de informatiemaatschappij die uit zijn voegen barst met issues zoals betrouwbaarheid van de informatie, beveiliging tegen hacking etc. •Waar deze issues de grote uitdagingen lijken voor de toekomst, zijn de meeste van hen eigenlijk ook man-made. Dat is in het verleden eigenlijk nooit anders geweest: technologische vooruitgang is geen mooi lineair proces, het is messy en verloopt met soms enorme schokken ‘People create a problem, they look for a solution to solve this problem thereby creating a new problem…’ Waarbij deze afsluitende statement helemaal samengaat met deze waarmee het artikel werd aangevat…

Peter Vancompernolle