Onder meer de snelle normalisering van gas- en elektriciteitsprijzen in de Eurozone lagen aan de basis van een beter dan verwachte start van het jaar 2023. Anderzijds was de economische dynamiek in ons land ook een stukje sterker dan in andere landen zoals Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Die snellere groei zal echter weinig duurzaam blijken omdat hij gebaseerd is op een zekere mate van ‘dopering’ op korte termijn van de consumptie van de gezinnen.

De genereuze overheidscompensaties voor de gestegen energieprijzen in combinatie met een breed en volledig geïndexeerd geheel van sociale uitkeringen (waarboven nog eens systematisch welvaartsaanpassingen worden gedaan) bovenop het veralgemeend systeem van automatische loonindexering (+14% sinds begin 2022) en een verdere toename van de werkgelegenheid, hebben de consumptie onder stoom gezet. De reële privé consumptie lag eind 2022 en in het eerste kwartaal van 2023 al 3,3% hoger dan in dezelfde periode een jaar eerder. Gezien het grote gewicht van de consumptieve bestedingen van de gezinnen in ons bbp, heeft dit sterk bijgedragen aan de relatief krachtige groei van de economie.

De keerzijde hiervan is dat de bedrijven, die de automatisch geïndexeerde lonen moeten betalen, en met verscheidene andere kostenstijgingen geconfronteerd worden (zoals een verdubbeling van hun energiefactuur tussen begin 2022 en begin 2023), hun rendabiliteit bijgevolg aanzienlijk hebben zien afnemen. De macro-economische brutomarge van de bedrijven viel in het eerste kwartaal van 2023 terug tot minder dan 41% van de toegevoegde waarde, ten opzichte van iets meer dan 44% een jaar eerder.

ZWAK ONDERNEMERSVERTROUWEN

Dit weegt natuurlijk op het ondernemersvertrouwen en doet veel ondernemingen hun investeringsplannen uitstellen en/of terugschroeven. In het eerste kwartaal van 2023 lag het volume aan bedrijfsinvesteringen nog steeds 2% lager dan voor de pandemie. Ook gezinsinvesteringen in woningen lagen in het eerste kwartaal van dit jaar 4% lager dan een jaar eerder. Een ander belangrijk element voor het investeringsklimaat zijn de voorwaarden voor de financiering ervan die sinds midden 2022 aanzienlijk verstrengd zijn. Dat komt door de wereldwijde monetaire verkrappingscyclus. Die weegt dan ook al maar meer op de wereldeconomie.

Duitsland, onze grootste handelspartner, ging in een technische recessie. Ook de groei in Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk is aan de lage kant. Die verminderde of tenminste zwakke buitenlandse vraag, tezamen met de automatische loonindexering, heeft de loonkostenhandicap weer doen oplopen van 10 naar 15%, weegt op onze uitvoer, terwijl onze sterke binnenlandse vraag de invoer doet aantrekken. Daardoor levert de netto uitvoer een sterk negatieve bijdrage aan onze economische groei. Maar minstens even erg is dat de verslechtering van de competitiviteit van onze bedrijven ook de komende jaren een rem zal zetten op de groei.

Op dit moment geeft de Belgische overheid nog een bijkomende stimulus aan de economie door een expansief budgettair beleid met relatief hoge overheidstekorten. Begin dit jaar stegen de overheidsinvesteringen met meer dan 6%. Dat is op zich een goede zaak, maar... Op langere termijn moet de budgettaire riem hoe dan ook weer worden aangespannen met name m.b.t. de lopende overheidsuitgaven (ook en vooral in de sociale zekerheid). Om op die manier ook het traject van onze overheidsschuld onder controle te krijgen. Keerzijde is dat dit in de komende jaren ook wat op de economische groei gaat wegen.